กว้าน - อ่านสารานุกรมไทย

          กว้าน เป็นเครื่องผ่อนแรงที่ใช้หลักการเดียวกันกับคานงัดแต่เป็นแบบหมุน เช่น เครื่องตักน้ำใช้สำหรับกว้านยกถังน้ำขึ้นจากบ่อลึกๆ กว้านประกอบด้วยวงกลมสองวง มีขนาดใหญ่วงหนึ่งและเล็กวงหนึ่ง หมุนรอบแกนเดียวกัน แขนยาวสำหรับออกแรงหมุนก็คือรัศมีของวงกลมใหญ่ ซึ่งเทียบเท่ากับระยะแขนด้านยาวของคานงัด และแกนที่พันเชือกสำหรับยกน้ำหนักก็คือวงกลมวงเล็ก ซึ่งมีรัศมีเทียบเท่ากับระยะแขนด้านสั้นของคานงัด ซึ่งมีจุดค้ำอยู่ที่ศูนย์กลางของวงกลมทั้งสองนั่นเองดังนั้น ถ้าแขนหมุนหรือรัศมีของวงกลมใหญ่ยาวเป็น ๑๐ เท่าของรัศมีของวงกลมเล็ก กว้านเครื่องนี้ ก็จะยกน้ำหนักได้ ๑๐เท่า ของแรงพยายามที่หมุนแขนกว้านนี้
          ในเรือเดินสมุทรสมัยก่อน ใช้กว้านสำหรับถอนสมอเรือโดยมีกะลาสีออกแรงดันที่แขนหมุนของกว้านแขนละคน และเดินไปรอบๆ แกนกว้านซึ่งพันสายสมออยู่ ในลักษณะนี้ สมอเรือซึ่งมีน้ำหนักมากจะถูกกว้านฉุดขึ้นมาได้โดยง่าย