พฤกษศาสตร์พื้นบ้านกับการอนุรักษ์ภูมิปัญญาพื้นบ้าน - อ่านสารานุกรมไทย

          พืชที่กลุ่มชนพื้นบ้านนำไปใช้ดังกล่าวแล้วเป็นเพียงตัวอย่างส่วนหนึ่งที่ใช้เป็นแนวทางในการศึกษาพฤกษศาสตร์พื้นบ้าน นักพฤกษศาสตร์พื้นบ้านอาจจะดำเนินงานค้นคว้าของตนเองเป็นเอกเทศหรือดำเนินงานร่วมกับนักพฤกษศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญทางพฤกษศาสตร์จำแนกพวก นักพฤกษเคมี นักโบราณคดี ฯลฯ อย่างไรก็ตาม แหล่งที่จะสนับสนุนข้อมูลเบื้องต้นแก่การศึกษาพฤกษศาสตร์พื้นบ้านในประเทศไทย ได้แก่ พิพิธภัณฑ์หอพรรณไม้และห้องสมุดธรรมชาติวิทยาของกรมป่าไม้และกรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ผู้วิจัยสามารถเก็บรายละเอียดของชนิดพรรณไม้ถิ่นกำเนิด เขตการกระจายพันธุ์ และประโยชน์หรือโทษของพืชได้จากตัวอย่างพรรณไม้แห้ง (herbarium specimen) ที่เก็บสะสมไว้ในพิพิธภัณฑ์พรรณไม้แห้งเหล่านี้ได้มาจากการเดินทางสำรวจทางพฤกษศาสตร์ของนักพฤกษศาสตร์ และพนักงานเก็บพรรณไม้รุ่นก่อนๆ ในป่าเขาทุกภูมิภาคของประเทศ และเก็บสะสมติดต่อกันมานานหลายทศวรรษ ผู้เก็บตัวอย่างพรรณไม้แห้งได้จดบันทึกรายละเอียดชื่อพื้นเมือง ประเภทของพรรณไม้ ถิ่นกำเนิด และการใช้ประโยชน์พืชของชุมชนพื้นบ้านสมัยก่อนไว้ด้วยในบางครั้ง นอกจากนี้เอกสารบันทึกรายละเอียดการเดินทางของนักสำรวจ หรือหมอสอนศาสนาชาวตะวันตกที่ผ่านมาในภูมิภาคนี้ตั้งแต่สมัยอยุธยา ก็นับว่ามีคุณค่าอย่างยิ่งต่อการศึกษาพฤกษศาสตร์พื้นบ้านในประเทศไทยโดยเฉพาะรายงานของนักพฤกษศาสตร์ชาวต่างประเทศ ที่ได้เดินทางเข้ามาสำรวจทางพฤกษศาสตร์ในประเทศไทยเมื่อต้นศตวรรษที่ ๒๐ ได้แก่ รายงานการเดินทางของ ดร.ซี.ซี.ฮอสเซียส (Dr.C.C. Hosseus) นักพฤกษศาสตร์ชาวเยอรมัน และ นายแพทย์ เอ.เอฟ.จี.เคอร์ (A.F.G. Kerr) นักพฤกษศาสตร์ชาวไอร์แลนด์

         ความรู้ด้านโบราณคดีจากการขุดค้นชุมชนโบราณ มีประโยชน์อย่างมากต่อการศึกษาพฤกษศาสตร์พื้นบ้าน เครื่องมือเครื่องใช้ เครื่องประดับภาชนะ และซากพืช (เช่น ฟางข้าว ใบไม้ ผล เมล็ด ฯลฯ) เป็นสื่อสะท้อนถึงความสัมพันธ์ของกลุ่มชนโบราณกับพืชพรรณ ซึ่งเป็นข้อมูลสำหรับสืบสาวประวัติความเป็นมา และชีวิตความเป็นอยู่ของชนเผ่าในยุคสมัยนั้น ชนพื้นบ้านบางกลุ่มยังคงเอกลักษณ์ของชนเผ่าไว้ได้ถึงปัจจุบัน มีการถ่ายทอดภูมิปัญญาพื้นบ้านและความรู้เกี่ยวกับการใช้พืชจากบรรพบุรุษ ในขณะที่อีกหลายกลุ่มชน ได้สูญเสียความเป็นเอกลักษณ์ของกลุ่มชนพื้นบ้านและภูมิปัญญาพื้นบ้าน ประเทศไทยในปัจจุบันได้สูญเสียภูมิปัญญาพื้นบ้านโดยปราศจากการจดบันทึกหรือถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ไปแล้วอย่างมากมาย เนื่องจากความเจริญในด้านการพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจของประเทศ ดังนั้นรัฐบาลควรส่งเสริมและสนับสนุน งานค้นคว้าวิจัยทางพฤกษศาสตร์พื้นบ้านในประเทศไทยโดยเร่งด่วนโดยเฉพาะการใช้พืชสมุนไพรและพืชอาหารพื้นบ้าน ก่อนที่ภูมิปัญญาพื้นบ้านที่ได้รับการถ่ายทอดต่อกันมาของชนบางกลุ่มที่ยังหลงเหลืออยู่จะมลายไปพร้อมกับเอกลักษณ์และวัฒนธรรมพื้นบ้าน ที่สั่งสมมาจากบรรพบุรุษหลายชั่วอายุคน