เรื่องราวความเป็นมาของประเทศชาติสามารถเรียนรู้ได้จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์โบราณคดีที่ยังคงหลงเหลืออยู่จนถึงปัจจุบันโบราณสถาน และโบราณวัตถุจึงเป็นสิ่งที่สำคัญที่คนในชาติจักต้องช่วยกันรักษาไว้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติสืบต่อไป ดังพระบรมราโชวาทพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชพระราชทานไว้ว่า "โบราณสถานนั้นเป็นเกียรติของชาติ อิฐเก่าๆ แผ่นเดียวมีค่าควรที่เราจะช่วยกันรักษาไว้ถ้าเราขาดสุโขทัย อยุธยา และกรุงเทพฯ แล้วประเทศไทย ก็ไม่มีความหมาย"
บริเวณที่ใช้เป็นสถานที่อยู่อาศัยรวมกันของคนในอดีตเราเรียกว่า "แหล่งชุมชนโบราณ"ซึ่งอาจมีอาณาบริเวณขนาดเล็กและขนาดใหญ่แตกต่างกันไปตามความสำคัญ และจำนวนผู้คนที่อาศัยรวมกันอยู่ในบริเวณนั้น เรารู้ได้ว่าบริเวณใดเป็นแหล่งชุมชนโบราณ ก็โดยอาศัยหลักฐานที่คนในอดีตได้สร้างขึ้น และหลงเหลืออยู่ในบริเวณนั้น หลักฐานเหล่านี้อาจเป็นโบราณสถานซึ่งเป็นร่องรอยของสิ่งก่อสร้าง อาคารบ้านเรือน ที่อยู่อาศัย ศาสนสถาน หรืออาจเป็นโบราณวัตถุ ซึ่งเป็นสิ่งของเครื่องใช้ที่สะสมรวมกันอยู่ในบริเวณนั้น โบราณสถานที่เป็นอาคารสิ่งก่อสร้างหรือโบราณวัตถุและสิ่งของเครื่องมือเครื่องใช้เหล่านี้เมื่อถูกทอดทิ้งไว้เป็นเวลานานๆ ก็อาจผุพังเปลี่ยนแปลงไปตามธรรมชาติ หรืออาจถูกทับถมจมดินไปจนกว่าจะมีผู้คนค้นพบในภายหลัง หรืออาจจะสูญหายไม่มีร่องรอยให้ผู้ใดพบเห็นได้อีกเลย
ในบริเวณที่เป็นแหล่งชุมชนโบราณนอกเหนือจากหลักฐานประเภทอาคารสิ่งก่อสร้าง ตลอดจนสิ่งของเครื่องใช้ อาจพบร่องรอยอย่างอื่นที่ คนในอดีตช่วยกันสร้างขึ้นเพื่อใช้ประโยชน์ร่วมกัน ดังเช่น บางแห่งมีการสร้างถนนบางแห่งขุดสระน้ำ เขื่อน คูคลอง เพื่อกักเก็บน้ำไว้ใช้ประโยชน์สำหรับชุมชน หรือเพื่อการเกษตร การชลประทาน บางแห่งขุดคูคันดินกักเก็บน้ำล้อมรอบเพื่อใช้เป็นที่กำหนดขอบเขตบริเวณชุมชน บางแห่งขุดคูคันดินเพื่อกักเก็บน้ำและสร้างกำแพงภายในใช้สำหรับการป้องกันศัตรู และบางแห่งขุดคูคันดินเพื่อให้สะดวกเป็นเส้นทางคมนาคมติดต่อกับภายนอก ร่องรอยหลักฐานที่เป็นสระน้ำเขื่อน คูคันดินเหล่านี้ เมื่อปล่อยทิ้งไว้คันดินที่สูงก็จะถูกชะทลายให้ต่ำลง ในขณะที่สระน้ำและคูซึ่งเป็นที่ต่ำ จะมีตะกอนมาทับถมให้ตื้นเขินการเปลี่ยนแปลงนี้เป็นไปตามธรรมชาติอยู่ตลอดเวลาถึงกระนั้นก็ตามก็ยังคงร่องรอยปรากฏในภูมิประเทศ มีลักษณะบ่งบอกให้เราทราบได้ว่าเป็นสิ่งที่คนทำขึ้นแตกต่างไปจากลักษณะภูมิประเทศที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ โดยทั่วไปแล้วร่องรอยที่เป็นสระน้ำ เขื่อน คูคลอง และคูคันดินล้อมรอบชุมชนโบราณเหล่านี้ มักมีขนาดใหญ่เพียงพอที่ปรากฏให้เห็นได้ในภาพถ่ายทางอากาศ และใช้เป็นหลักฐานยืนยันให้เราทราบถึงแหล่งที่เคยมีผู้คนอยู่อาศัยรวมกัน ซึ่งอาจเป็นเพียงแหล่งชุมชนเล็กๆ หรืออาจมีขนาดใหญ่เป็นบ้านเป็นเมืองซึ่งล้วนเป็นหลักฐานสำคัญที่ควรจะช่วยกันอนุรักษ์ให้คงไว้ เป็นสมบัติทางวัฒนธรรมคู่ชาติบ้านเมืองสืบต่อไป
