ต้นยางพาราเป็นต้นไม้ขนาดใหญ่ มีอายุยาวนานเป็นร้อย ๆ ปี ขณะนี้ยังมีต้นยางป่าอายุมาก ๆ ในป่าลุ่มน้ำอะเมซอนอีกเป็นจำนวนมาก ต้นที่เจริญเติบโตในประเทศบราซิลและในประเทศข้างเคียง ลำต้นวัดโดยรอบได้กว่า ๓ เมตร บางต้นลำต้นโตถึง ๕ เมตรเศษ ก็มี สำหรับความสูงนั้น ถ้าเป็นต้นที่สมบูรณ์และอยู่ในที่ที่ระบายน้ำได้ดี จะมีความสูงถึง ๔๐ เมตร แต่ต้นที่เอามาปลูกในทวีปเอเชียเล็กลงมาก ลำต้นของต้นที่ปลูกด้วยเมล็ดจะโตประมาณ ๑-๒ เมตร และถ้าเป็นต้นติดตา ลำต้นจะโตไม่เกิน ๑ เมตร ส่วนความสูงก็ลดลงเหลือเพียงประมาณ ๑๕-๒๐ เมตรเท่านั้น ต้นยางมีเปลือกที่น้ำยางจะไหลออกได้หนาประมาณ ๖.๕ -๑๕ มิลลิเมตร ทรงต้นที่สมบูรณ์มักจะสูงชะลูด กิ่งแยกมักแยกตั้งขึ้นไปประมาณ ๔๕ องศาจากลำต้น ใบมักจะรวมเป็นพุ่มที่ส่วนปลายของกิ่ง แต่ละก้านใบแยกออกเป็น ๓ ใบ แต่ละใบใน ๓ ใบกว้างประมาณ ๕-๑๐ เซนติเมตร และยาวประมาณ ๑๐-๒๐ เซนติเมตร ในทางพฤกษศาสตร์ได้จัดให้ต้นยางพาราอยู่ในวงศ์ ยูฟอร์ เบียซีอี (Family Euphorbiaceae) ในสกุลฮีเวีย (Genus Hevea) ชนิดบราซิไลเอ็นซิส (Species brasiliensis) ต้นยางฮีเวีย มีประมาณ ๒๐ ชนิด แต่ปรากฏว่า ฮีเวียบราซิไลเอ็นซิส (Hevea brasiliensis) เป็นชนิดที่ให้น้ำยางมากที่สุด และเนื้อยางก็มีคุณสมบัติทางวิทยาศาสตร์ดีกว่ายางชนิดอื่น ๆ จึงปลูกกันแต่พันธุ์ฮีเวียบราซิไลเอ็นซิส ซึ่งเรียกว่า ต้นยางพารา เท่านั้น
ต้นยางพาราชอบขึ้นในดินร่วน ซึ่งมีการระบายน้ำใต้ผิวดินดี และดินนั้นควรมีความเป็นกรดมี pH ระหว่าง ๔-๕.๕ ต้องการฝนพอสมควร ขนาดปีละประมาณ ๒,๐๐๐-๒,๕๐๐ มิลลิเมตร หรือประมาณ ๘๐-๑๐๐ นิ้ว เฉลี่ยตกได้สม่ำเสมอกันทุกเดือนได้มากเท่าใดยิ่งดี เพราะยางพาราต้องการความชื้นสูง อุณหภูมิอยู่ในระดับ ๗๕-๘๐ องศาฟาเรนไฮต์ จึงเหมาะที่จะปลูกในระหว่างเส้นขนาน ๒๘ องศาเหนือ และ ๒๘ องศาใต้ เช่นเดียวกันกับที่ขึ้นอยู่ในอเมริกากลางและอเมริกาใต้อันเป็นถิ่นเดิม ไม่ควรปลูกในที่สูงกว่าระดับน้ำทะเล ๑,๐๐๐ ฟุต รากของต้นยางมีรากแก้วค่อนข้างตื้น ลึกลงไปไม่เกิน ๑.๕-๒ เมตร มีรากเล็กแผ่หากินไปตามผิวดินเป็นส่วนใหญ่ ที่ใดมีลมจัดมักจะล้มง่าย ต้นยางพาราทั้งที่ปลูกด้วยเมล็ดหรือต้น ติดตา จะกรีดเอาน้ำยางได้ตั้งแต่อายุ ๕-๖ ปีขึ้นไป ถ้ากรีดเปลือกด้วยความระมัดระวังจะกรีดหารายได้นานกว่า ๓๐ ปี สาเหตุที่ชอบปลูกต้นยางพารากันมาก ก็คือ ต้นยางพาราให้ผลิตผลสม่ำเสมอทุกปี และให้น้ำยางได้ทุกวัน แต่จะต้องรู้จักถนอมกรีด เพื่อให้ได้น้ำยางมากและนานปี
ได้กล่าวมาแล้วว่า สวนยางของประเทศไทยที่ปลูกอยู่ในปัจจุบันนี้ ส่วนใหญ่เป็นสวนยางพันธุ์เลว เพราะใช้เมล็ดที่เก็บจากโคนต้นทำพันธุ์ปลูกต่อ ๆ กันมาเป็นเวลาหลายสิบปี แม้จนกระทั่งปัจจุบันนี้ ก็ยังมีเจ้าของสวนยางอีกจำนวนมากยังปลูกด้วยเมล็ด หรือต้นกล้าที่เก็บมาจากใต้ต้นยาง ต้นยางพันธุ์เลวให้ผลน้อยกว่าหลายเท่าถ้าเทียบกับต้นยางพันธุ์ดี ฉะนั้น ในการปลูกสร้างสวนยางพารา จะต้องปลูกด้วยยางพันธุ์ที่ดี
