อาหารที่จัดว่าเป็นอาหารหลักของคนไทย อาจจำแนกได้เช่นเดียวกับอาหารของชาติอื่นๆ คือ
๑. อาหารที่ให้พลังงานจำพวกแป้ง ได้แก่ ข้าวทุกชนิด เช่น ข้าวเจ้า ข้าวโพด ข้าวเหนียว เป็นต้น รวมทั้งเผือก มันเทศ มันสำปะหลัง และถั่วต่างๆ คนไทยใช้วัตถุดิบเหล่านี้ทำทั้งอาหารคาวและหวาน ขนมไทยมีแป้งและน้ำตาลเป็นส่วนประกอบสำคัญ เช่น บัวลอย ถั่วดำต้มน้ำตาล มันแกงบวด เป็นต้น
คนไทยส่วนใหญ่รับประทานข้าวทุกมื้อ มื้อเย็นเป็นมื้อที่รับประทานมากที่สุด แต่ปัจจุบันนี้ความนิยมในการรับประทานมื้อเย็นมากที่สุดและการรับประทานข้าวมากกว่าอย่างอื่นๆ ได้เริ่มเปลี่ยนแปลงไปบ้างแล้ว
๒. อาหารที่สร้างและซ่อมเสริมร่างกาย ได้แก่ เนื้อ นม ไข่ คนไทยนิยมนำทั้งไข่เป็ดและไข่ไก่มาปรุงเป็นอาหารมากมายหลายอย่าง นอกจากไข่ทั้งสองชนิดแล้ว ยังมีไข่ปลาจะละเม็ด ไข่นกกระทา และไข่อื่นๆ อีก อาหารที่ทำให้ร่างกายแข็งแรงคือ เนื้อสัตว์ทุกชนิด ซึ่งคนไทยทั่วๆ ไปยังรับประทานอยู่ในสัดส่วนที่ต่ำ เพราะบางครอบครัวไม่สามารถซื้อหามาได้เนื่องจากความจำเป็นทางเศรษฐกิจ แต่คนเหล่านั้นอาจจะรับประทานถั่วต่างๆ และผลิตผลจากถั่ว เช่น เต้าหู้ นมถั่วเหลือง ซึ่งมีคุณค่าใกล้เคียงเนื้อสัตว์ทดแทนได้
๓. อาหารที่ช่วยให้อวัยวะต่างๆ ของร่างกายทำงาน คือ ไขมันซึ่งได้จากสัตว์และพืช ไขมันจากสัตว์ได้จากมันของสัตว์ต่างๆ เช่น มันหมู มันวัว มันไก่ และไข่แดง ไขมันจากพืชได้จากมะพร้าว ซึ่งคนไทยใช้น้ำกะทิปรุงอาหารทั้งคาวและหวาน นอกจากนั้นยังได้ไขมันจากถั่ว งา และธัญพืชต่างๆ
๔. อาหารที่ป้องกันและต้านทานโรค ได้แก่ ผักและผลไม้ ซึ่งประเทศไทยมีความอุดมสมบูรณ์ คนไทยรับประทานทั้งใบ ดอก ผล ต้น เมล็ด ของผักซึ่งให้วิตามินสูง เช่น ฟักทอง มะเขือเทศ ตำลึง ผักกาด ผักบุ้ง เป็นต้น ผลไม้ของไทยมีมากมายหลายชนิดหมุนเวียนตลอดปี ผลไม้ให้วิตามินซี วิตามินเอ และเกลือแร่ เช่น มะละกอ มะม่วง ส้ม และกล้วยต่างๆ สามารถรับประทานได้ทั้งสดหรือนำมาต้ม เผา เชื่อม และกวนเก็บไว้ได้ด้วย
การปรุงอาหารของคนไทยในปัจจุบัน พยายามเลือกอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายเพื่อให้ได้สารอาหารครบทั้ง ๖ พวก คือ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน เกลือแร่ วิตามิน และน้ำ
