เชื้อต้นเหตุ เชื้อไวรัสที่เป็นสาเหตุของโรคตับอักเสบที่พบบ่อย แบ่งได้เป็น ๓ ชนิด คือ ไวรัสตับ อักเสบชนิดเอ ไวรัสตับอักเสบชนิดบี และไวรัสตับ อักเสบที่ไม่ใช่เอและบี ชนิดอื่นๆ พบน้อย
ระยะฟักตัว ชนิดเอมีระยะฟักตัวตั้งแต่ ๑๕-๕๐ วัน หรือโดยเฉลี่ยประมาณ ๑ เดือน ชนิดบีมีระยะฟักตัวนานกว่าชนิดเอ คือ ตั้งแต่ ๓ สัปดาห์ จนถึง ๖ เดือน หรือโดยเฉลี่ยประมาณ ๒-๓ เดือน
ลักษณะอาการ เริ่มด้วยอาการไข้ อ่อนเพลียเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด ปวดท้องเจ็บเสียดบริเวณชายโครงขวา ซึ่งเป็นตำแหน่งของตับ และอาการสำคัญที่บ่งว่าเป็นโรคตับ คือ อาการตัวเหลือง ตาเหลือง ปัสสาวะมีสีเข้ม ซึ่งเรียกกันว่าดีซ่าน
จากลักษณะอาการจะบอกไม่ได้ว่าเกิดจากเชื้อไวรัสตัวใด ต้องทำการทดสอบทางห้องปฏิบัติการ การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดเอมีชุกชุมในบ้านเรา คนส่วนมากมักไม่แสดงอาการป่วย มีบางรายเท่านั้นที่แสดงอาการ พบบ่อยในเด็กและวัยหนุ่มสาว โรคตับอักเสบจากเชื้อไวรัสชนิดเอมักมีอาการไม่รุนแรง เป็นเร็วหายเร็ว ไม่พบเป็นเรื้อรัง ไม่พบผู้ที่มีเชื้อเป็นพาหะนานๆ การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดบี มักมีอาการโรคช้าๆ แต่รุนแรง และเป็นนานกว่าชนิดเอ ประมาณร้อยละ ๑ ที่มีอาการรุนแรงถึงแก่ความตาย บางรายกลายเป็นโรคตับอักเสบเรื้อรัง โรคตับแข็งและมะเร็งตับ ในผู้ที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี ส่วนใหญ่จะไม่แสดงอาการ โดยเฉพาะผู้ทีได้รับเชื้อตั้งแต่อายุน้อยๆ แต่พวกนี้จะเป็นพาหะเรื้อรังที่แพร่เชื้อไปสู่ผู้อื่น คนไทยประมาณร้อยละ ๕-๑๐ เป็นพาหะมีเชื้อไวรัสนี้อยู่ในเลือดและสารคัดหลั่งในผู้ที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบที่ไม่ใช่เอและไม่ใช่บี อาจจะแสดงลักษณะอาการของโรคและการติดต่อคล้ายกับเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดเอหรือชนิดบี แต่เมื่อตรวจยืนยันแล้วไม่ใช่เชื้อไวรัส ๒ ชนิดนี้ จึงถูกจัดเข้าไว้ในกลุ่มใหม่ว่าไม่ใช่เอและไม่ใช่บี
การติดต่อ ไวรัสตับอักเสบชนิดเอ ติดต่อทางการกิน เชื้อเพิ่มจำนวนและออกมากับอุจจาระ แปดเปื้อนปนกับน้ำดื่ม น้ำใช้และอาหาร ทำให้เกิดโรคระบาดได้ สำหรับเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดบี ติดต่อทางการให้เลือดหรือฉีดยา เชื้อไวรัสตรวจพบได้ในเลือดน้ำลาย น้ำนม และน้ำอสุจิ เชื้อเข้าสู่ร่างกายได้โดยทางบาดแผล รอยถลอกและเยื่อเมือก จึงพบการติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และการติดต่อในกลุ่มผู้ที่อยู่ใกล้ชิดกับผู้มีเชื้อ ทางติดต่อที่สำคัญอีกทางหนึ่งคือการติดต่อของเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดบีจากแม่ที่เป็นพาหะไปยังทารก เชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดไม่ใช่เอและบีเป็นกลุ่มของเชื้อไวรัสที่ยังไม่รู้จักแน่นอน แต่เชื่อว่ามี มากกว่า ๑ ตัว คือ ชนิดที่สามารถติดต่อได้ทางการกินเหมือนไวรัสตับอักเสบชนิดเอ และชนิดที่ติดต่อทางการให้เลือด ทางเข็มฉีดยาและการสัมผัสใกล้ชิดเหมือนไวรัสตับอักเสบชนิดบี
การป้องกันและควบคุมโรค การควบคุมสำหรับไวรัสตับอักเสบชนิดเอ คือ การมีน้ำดื่ม น้ำใช้ที่สะอาดและการสุขาภิบาลที่ดี นอกจากนี้ก็ควรให้ความรู้เกี่ยวกับสุขภาพอนามัยสำหรับประชาชน เช่น การล้างมือบ่อยๆ ล้างมือก่อนปรุงอาหารและกินอาหาร น้ำดื่มควรใช้น้ำต้ม ผักสดที่เป็นอาหารต้องล้างหลายๆครั้ง อาหารทะเลที่ปรุงดิบๆสุกๆอาจนำเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดเอได้ ขณะนี้วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบชนิดเอยังอยู่ในระยะทำการศึกษา การควบคุมไวรัสตับอักเสบชนิดบีทำได้ค่อนข้างยาก โดยเฉพาะจากการ ติดต่อในผู้ที่เป็นพาหะโดยไม่แสดงอาการ ให้ทำการตรวจเลือดผู้ที่บริจาค ถ้าพบว่าเลือดของผู้ใดมีเชื้อไวรัส ก็ไม่นำไปใช้กับผู้ป่วย ทำการฆ่าเชื้อเข็มฉีดยา หลอดฉีดยาและเครื่องมือต่างๆ ในปัจจุบันมีเซรุ่มและวัคซีนสำหรับไวรัสตับอักเสบชนิดบี แต่ก็มีราคาแพง ทารกที่เกิดจากแม่ซึ่งเป็นพาหะของไวรัสตับอักเสบชนิดบีควรป้องกันการติดเชื้อในทารกโดยให้เซรุ่มและวัคซีนร่วมกันตั้งแต่ระยะแรกคลอดจนครบชุด ในผู้ที่ขาดภูมิคุ้มกัน และเสี่ยงต่อการติดเชื้อ ควรฉีดวัคซีนป้องกัน
