เครื่องสลายนิ่ว - อ่านสารานุกรมไทย

           โรคนิ่วเป็นโรคที่พบบ่อย โดยเฉพาะโรค นิ่วของทางเดินปัสสาวะ ในอดีตนั้นการรักษา โรคนิ่วใช้วิธีการผ่าตัดเป็นส่วนใหญ่ แต่ใน ปัจจุบันนี้ได้มีเครื่องที่ออกแบบมาเพื่อใช้สำหรับ สลายนิ่ว ดังนั้น การรักษาโรคนิ่วในปัจจุบัน ส่วนใหญ่จึงสามารถใช้เครื่องสลายนิ่วได้
           เครื่องสลายนิ่วแบ่งได้เป็น ๒ ประเภท คือ  เครื่องที่สอดใส่เครื่องมือผ่านผิวหนังเข้าไปใน ร่างกายเพื่อเข้าไปสลายนิ่ว ที่เรียกวิธีนี้ว่า เพอร์-  คูเทเนียส เนโฟรลิโทโทมี (percutaneous nephro-
litotomy) ส่วนอีกประเภทหนึ่งคือการสลายนิ่ว  โดยการปล่อยพลังงานของแรงกระแทกจากภาย นอกร่างกายเข้าไป ที่เรียกว่า เอกซตราคอร์โพเรียล ชอก เวฟ ลิโธทริพซี : อี.เอส.ดับเบิลยู.แอล.(extracorporeal shock wave lithotripsy : ESWL)

           เครื่องที่ได้ออกแบบเพื่อปล่อยพลังงานของคลื่นแรงกระแทก (shock wave) ช่วงสั้น  มากเพียง ๑๐ วินาที ปล่อยจากภายนอกร่างกาย  ส่งผ่านผิวหนังเข้าไปเพื่อสลายนิ่ว แต่เนื่องจาก คลื่นดังกล่าวมีความถี่ต่ำ ดังนั้นจึงผ่านเนื้อเยื่อเข้าไปได้โดยไม่สูญเสียพลังงานไป เครื่องสลาย  นิ่วที่ใช้กันมีอยู่ ๓ ประเภท คือ (๑) สปาร์ค แกป ลิโธทริพเตอร์ (spark gap lithotripter) (๒) อิเล็กโทรแมกเนติก ลิโธทริพเตอร์ (electromagnetic lithotripter) และ (๓) พิโซอิเล็กทริก ลิโธทริพเตอร์ (piezoelectric lithotripter)

 
ก. สปาร์ค แกป ลิโธทริพเตอร์
           เครื่องสลายนิ่วประเภทนี้ทำงานโดยการ  ปล่อยไฟฟ้าแรงสูงให้เกิดแรงกระแทกผ่านตัว กลางซึ่งเป็นน้ำเข้าไปกระทบก้อนนิ่ว โดยอาศัย  อิเล็กโทรดซึ่งวางอยู่บริเวณกึ่งกลางของตัว  สะท้อนที่เป็นรูปรี (semiellipsoid reflector)
 เมื่ออิเล็กโทรดปล่อยไฟฟ้าที่มีศักย์ไฟฟ้าประมาณ ๑๖-๓๐ กิโลโวลต์ ทำให้มีสปาร์คเกิดขึ้น  ระหว่างอิเล็กโทรด ๒ อัน อยู่นานประมาณ ๑ มิลลิวินาที ทำให้เกิดความร้อนขึ้นมาก เป็นผล ให้ฟลูอิดซึ่งอยู่โดยรอบระเหยเป็นไอ จึงทำให้ เกิดคลื่นของความดันไปกระทบกับก้อนนิ่ว  ทำให้ก้อนนิ่วซึ่งอยู่ทางด้านหน้าได้รับแรงกด (compressive force) มากกว่าที่อยู่ด้านหลัง และ เมื่อทำการปล่อยแรงกระแทกซ้ำ  ๆ กันหลายครั้ง จึงทำให้นิ่วแตกสลายได้ วิธีนี้ทำให้เกิดคลื่นของ แรงกระแทกที่มีความดันสูงได้มากถึง ๑,๐๐๐  บรรยากาศที่บริเวณจุดโฟกัสซึ่งมีขนาดประมาณ ๑.๕ ซม.๓ ขนาดของจุดโฟกัสสามารถ เปลี่ยนแปลงได้โดยการเปลี่ยนความโค้งของตัว สะท้อน คือเมื่อทำให้เส้นผ่าศูนย์กลางของตัว
 สะท้อน (ellipsoid) เพิ่มขึ้น ก็จะทำให้ขนาด ของจุดโฟกัสลดลง การศึกษาพบว่าเมื่อให้คลื่นกระแทกซ้ำ  ๆ กันหลายร้อยครั้ง จะต้องใช้ความ  ดันประมาณ ๗๐๐-๙๐๐ บาร์ จึงสามารถ ทำให้นิ่วแตกเป็นชิ้นเล็ก  ๆ ได้ดี

ข. อิเล็กโทรแมกเนติก ลิโธทริพเตอร์
           เครื่องสลายนิ่วประเภทนี้อาศัยแรงกระแทก โดยการปล่อยคลื่นไฟฟ้าช่วงสั้น (electrical impulse) ให้ส่งไปทำให้แผ่นโลหะบาง  ๆ (metallic membrane) ซึ่งบรรจุอยู่ในกระบอก (shock tube)   สั่นสะเทือน แล้วคลื่นของแรงกระแทกจะถูก โฟกัสโดยระบบเลนส์ และส่งผ่านตัวกลางที่ เป็นน้ำเข้าไปยังก้อนนิ่ว ทำให้เกิดความดันสูง สุดที่บริเวณจุดโฟกัสประมาณ ๑,๒๐๐ บาร์  อย่างไรก็ดี กระบอกของคลื่นแรงกระแทก (shockwave tube) และต้นตอของแม่เหล็กไฟฟ้านั้นมี ความทนทานดี แต่ก็ต้องเปลี่ยนเมื่อใช้กับผู้ป่วยไปแล้ว ๕๐-๑๐๐ คน

ค. พิโซอิเล็กทริก ลิโธทริพเตอร์
          เครื่องสลายนิ่วประเภทนี้อาศัยการขยายตัวโดยทันทีของวัสดุเซรามิก ซึ่งมีคุณสมบัติพิโซ อิเล็กทริก คือจะเปลี่ยนขนาดได้เมื่อป้อนไฟฟ้า เข้าไป จะใช้คลื่นไฟฟ้าช่วงสั้นที่มีศักย์ไฟฟ้าสูง  และมีความถี่สูง เครื่องที่ใช้นั้นได้วางวัสดุ
 พิโซอิเล็กทริก อาจมากถึง ๓,๐๐๐ ชิ้น เรียง กันอยู่บนแผ่นจานโค้ง ซึ่งจะถูกกระตุ้นด้วยคลื่น ไฟฟ้าพร้อม  ๆ กัน ดังนั้น จะส่งคลื่นของแรง กระแทกไปยังจุดโฟกัสที่บริเวณก้อนนิ่ว เครื่อง  สมัยใหม่ได้สร้างให้มีแผ่นจานโค้ง (concave dish)
 ซึ่งมีขนาดโตขึ้น ทั้งนี้เพื่อเพิ่มพื้นที่ของการผ่าน  ผิวหนังและเนื้อเยื่อก่อนที่จะไปถึงจุดโฟกัส จึง  ทำให้แรงกระแทกที่ผิวหนังถูกกระจายออกไป ทำให้ความเจ็บปวดในขณะรักษาลดน้อยลง ดัง  นั้นผู้ป่วยที่ใช้การรักษาด้วยวิธีนี้จึงไม่ต้องดมยาสลบ ส่วนตัวกลางที่นำคลื่นแรงกระแทกจากเครื่องเข้า ไปสู่ตัวผู้ป่วยนั้น เครื่องในปัจจุบันนี้ได้มีการ พัฒนาให้สะดวกขึ้นโดยอาจไม่ต้องใช้ตัวกลาง  ที่เป็นน้ำบรรจุอยู่ในถังใหญ่ คือ ใช้น้ำบรรจุอยู่ในถุงหรือบรรจุอยู่เพียงในกระบอกที่จะทำการส่งแรงกระแทก (shock tube)
          เทคนิคสำคัญของการสลายนิ่วโดยการปล่อย คลื่นของแรงกระแทกจากภายนอกร่างกายเข้าไปยังจุดโฟกัสคือการหาตำแหน่งของนิ่ว (stone localization) ให้ถูกต้อง เพราะจะทำให้การรักษาได้ผลดี อีกทั้งไม่ทำอันตรายต่อเนื้อเยื่ออื่นด้วยการหาตำแหน่งของนิ่วกระทำได้โดยวิธีการ ๒ อย่าง คือ (๑) ไบพลานาร์ ฟลูโอโรสโคปี (biplanarfluoroscopy) ใช้การหาตำแหน่งโดยเอกซเรย์ที่ ๒ ระนาบด้วยกัน และอีกวิธีหนึ่ง (๒) อัลตรา ซาวนด์ หาตำแหน่งของนิ่วโดยการปล่อยคลื่น  อัลตราซาวนด์เข้าไปกระทบก้อนนิ้วและสะท้อน  กลับออกมา ทำให้สามารถได้ภาพของก้อนนิ่ว
           ในปัจจุบันนี้การสลายนิ่วด้วยวิธีส่งคลื่น กระแทกจากภายนอกร่างกายเข้าไปนั้นได้พัฒนา ไปมาก ทำให้รักษานิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ ได้กว้างขวาง คือ ตั้งแต่นิ่วในไต ท่อไต และในกระเพาะปัสสาวะ ตราบเท่าที่สามารถจัดท่า
  ทางของผู้ป่วยให้ปล่อยคลื่นกระแทกเข้าไปโฟกัสที่ก้อนนิ่วได้โดยไม่มีกระดูกมาบังอยู่ ส่วนข้อ ห้ามใช้การรักษาด้วยวิธีนี้จะรวมถึงผู้ป่วยที่เป็น โรคที่มีเลือดออกง่าย หญิงมีครรภ์ และผู้ป่วยที่ อ้วนมากเกินไป