โดยทั่วๆ ไปแล้ว อัญมณีเป็นสิ่งของเครื่องประดับมีค่ามีราคามากน้อยต่างๆกันเช่นเดียวกับเครื่องประดับอื่นๆ และจากเรื่องราวที่กล่าวมาในด้านวิชาการอัญมณีศาสตร์พื้นฐานแล้ว จะเห็นได้ว่ามีข้อมูลเนื้อหาหลักเกณฑ์ของอัญมณีที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ซึ่งสามารถยึดถือใช้เป็นหลักเพื่อช่วยในการพิจารณาถึงคุณภาพและความเป็นจริงของอัญมณีหรือเป็นอัญมณีประดิษฐ์แบบใดได้
โดยที่ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางการค้าอัญมณีที่สำคัญแห่งหนึ่งของโลกการศึกษาค้นคว้าและวิจัยเกี่ยวกับอัญมณี โดยเฉพาะการวิจัยด้านการเพิ่มคุณภาพอัญมณีจึงเป็นที่น่าสนใจเนื่องจากเป็นที่ที่เหมาะสมคือ มีแหล่งอัญมณีธรรมชาติที่สำคัญ เช่น ทับทิม ไพลิน ฯลฯมีวัตถุดิบเพียงพอที่จะใช้ทดลองศึกษาวิจัย หากประสบผลสำเร็จก็จะเป็นประโยชน์แก่ประเทศชาติในด้านอุตสาหกรรมต่อเนื่องและยังส่งเสริมเศรษฐกิจของประเทศให้ดียิ่งขึ้น กรมทรัพยากรธรณีเป็นหน่วยงานของรัฐที่มีการสำรวจ ค้นคว้า วิจัยตลอดจนให้บริการในการตรวจสอบอัญมณีหรือรัตนชาติ มานานกว่า ๔๐ ปี โดยมีฝ่ายวิเคราะห์วิจัยทางฟิสิกส์ กองวิเคราะห์ ให้บริการตรวจอัญมณี และฝ่ายสำรวจแร่รัตนชาติกองเศรษฐธรณีวิทยา รับผิดชอบสำรวจแหล่งแร่รัตนชาติ รวมทั้งศึกษาวิจัยการเพิ่มคุณภาพอัญมณีด้วย
นอกจากนี้ ยังมีหน่วยงานเพิ่มขึ้นหลายหน่วย ที่สนใจทำการศึกษาวิจัยการเพิ่มคุณภาพพลอยหรืออัญมณีต่างๆ ได้แก่
๑. กองฟิสิกส์ สำนักงานพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ มีการศึกษาวิจัยการเพิ่มคุณภาพอัญมณี โดยวิธีการอาบรังสี
๒. กองการวิจัย กรมวิทยาศาสตร์บริการมีโครงการวิจัยและพัฒนาการเพิ่มมูลค่าพลอยเพื่อการส่งออก
๓. สาขาวิจัยอุตสาหกรรมโลหะและเซรามิก สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย มีการศึกษาวิจัยการปรับปรุงคุณภาพอัญมณี โดยใช้เทคนิคทางวิทยาศาสตร์
๔. ภาควิชาฟิสิกส์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า ธนบุรี มีการศึกษาและพัฒนาการสร้างเตาไฟฟ้าอุณหภูมิสูงสำหรับใช้ในการเผาพลอยและมีการศึกษาวิจัยการปรับปรุงคุณภาพอัญมณีด้วย
๕. ภาควิชาเหมืองแร่และปิโตรเลียมคณะวิศวกรรมศาสตร์ ภาควิชาธรณีวิทยา และภาควิชาวัสดุศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมกันศึกษาวิจัย การสร้างเตาเผาพลอยโดยใช้แก๊ส
นอกจากเรื่องการค้นคว้าวิจัยแล้ว ยังมีสถาบันการศึกษาของเอกชนหลายแห่งและของรัฐบางแห่งที่มีการเรียนการสอนเกี่ยวกับอัญมณีทั้งในด้านการตรวจสอบ วิเคราะห์ เจียระไนออกแบบ การตลาด ฯลฯ ซึ่งทำให้การศึกษาความรู้ และความเข้าใจในเรื่องอัญมณี มีการเผยแพร่กว้างขวางมากขึ้น
