บุคลิกภาพ - อ่านสารานุกรมไทย

          จิตเวชศาสตร์และสุขภาพจิต     นับเป็นวิชาว่าด้วยเรื่องของมนุษย์โดยตรง จำเป็นต้องเข้าใจพื้นฐานของบุคลิกภาพและพัฒนาการของบุคลิกภาพ  จึงจะสามารถเข้าใจความผิดปกติต่างๆ ของบุคลิกภาพและจิตใจได้ 
          บุคลิกภาพ  หมายถึง ลักษณะภายนอก และลักษณะภายในทั้งหมดของบุคคล  นับตั้งแต่รูปร่างหน้าตา  กิริยาท่าทาง  เจตคติ แรงจูงใจ สติปัญญาความสามารถ   ปฏิกิริยาตอบสนองทางอารมณ์   ลักษณะประจำตัวต่างๆ (traits)  ความนึกคิด  ความรู้สึกที่บุคคลนั้นมีต่อตนเอง  ส่วนที่เหลือค้างจากประสบการณ์บุคลิกภาพจึงเป็นลักษณะเฉพาะของบุคคล  ไม่มีใครในโลกที่มีบุคลิกภาพเหมือนกันแม้แต่คู่แฝดจากไข่ใบเดียวกัน
          บุคลิกภาพของคนเราจะเป็นอย่างไรนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัย ๒ ประการ คือ
          ๑) โครงสร้างทางชีววิทยาและกรรมพันธุ์
          ๒) สภาพแวดล้อมในพัฒนาการซึ่งเริ่มต้นตั้งแต่เกิดหรือก่อนเกิดก็ว่าได้ 
          เด็กเจริญเติบโตพร้อมๆ  กันทั้งด้านร่างกายการเคลื่อนไหวความรู้สึก อารมณ์ เชาวน์ปัญญา และการปรับตัวกับสังคม การเจริญในด้านหนึ่งอาจก้าวหน้าหรือล้าหลังกว่าอีกด้านหนึ่ง  เช่น เด็กบางคนร่างกายเติบโตสมอายุ  ๑๒  ปี  มีเชาวน์ปัญญาสูง  ฉลาดแต่ทว่าด้านอารมณ์ของเขาพัฒนามาเพียงถึงระยะ ๓ ขวบเท่านั้นเอง
          แม้ว่าเด็กทุกคนจะมีส่วนของลักษณะโครงสร้างทางชีววิทยามาก่อน  แต่เขาจะได้รับอิทธิพลจากสิ่งแวดล้อมอย่างมาก บุคคลที่ใกล้ชิดเด็กมีความสำคัญอย่างยิ่งที่จะถ่ายทอดความนึกคิด เจตคติ คุณธรรมขนบธรรมเนียมประเพณี  เป็นต้น  ให้แก่เด็ก  โดยเฉพาะอย่างยิ่งใน ๕-๖ ปีแรกของชีวิต ซึ่งจะเป็นรากฐานของบุคลิกภาพต่อไปในอนาคตของเขา
          สภาพแวดล้อมขณะเด็กอยู่ในครรภ์มีอิทธิพลต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิตของเด็กหลายทาง ดังนี้
          ๑) ถ้ามารดาขาดอาหาร เด็กจะมีร่างกายไม่สมบูรณ์ และสติปัญญาด้อยลง
          ๒) ถ้ามารดาเกิดโรคบางอย่าง  เช่น โรคหัดเยอรมันในระยะต้นๆ ของการตั้งครรภ์ เด็กอาจเกิดมาพิการ หรือ ปัญญาอ่อน
          ๓) ถ้ามารดาได้รับยาบางอย่างที่เป็นอันตราย  เช่น ทาลิโดไมด์  (thalidomide)  เด็กอาจเกิดมาแขนขาพิการ
          ๔) ถ้ามารดาได้รับการฉายรังสี  เด็กอาจเกิดมาพิการ
          ๕) ถ้ามารดาอารมณ์ตึงเครียด การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติของทารกในครรภ์  อาจเปลี่ยนแปลงไป ทั้งนี้ เนื่องจากความตึงเครียดของมารดาทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของระบบไหลเวียนจากมารดาไปสู่ทารกซึ่งผ่านทางสายสะดือ
          ทฤษฎีพัฒนาการของบุคลิกภาพซึ่งเป็นที่ยอมรับมากที่สุด   คือ  ทฤษฎีของอีริคสัน (Erikson,  ค.ศ. ๑๙๐๒-  นักจิตวิเคราะห์  ชาวอเมริกัน) ฟรอยด์ และเปียเจต์ (Piaget, ค.ศ. ๑๘๙๖-๑๙๘๐ นักจิตวิทยาชาวสวิส) ซึ่งเมื่อนำมาผสมผสานกันแล้วมีประโยชน์มากในการเข้าใจพัฒนาการทางบุคลิกภาพ