ไวรัส - อ่านสารานุกรมไทย

        มนุษย์ทุกคนย่อมเคยเจ็บป่วยด้วยโรคติดต่อกันมาบ้างแล้ว  คนสมัยโบราณบางหมู่เชื่อว่าการเจ็บป่วยเกิดขึ้นเพราะอำนาจภูตผีปีศาจ  บางพวกก็เชื่อว่าการเจ็บป่วยเป็นผลจากพระผู้เป็นเจ้าลงโทษ   เมื่อประมาณ ๔๐๐ ปีมาแล้ว  ฟราคาสโตโร (Fracastoro) ชาวอิตาลีเป็นคนแรกที่เสนอแนะว่า    โรคติดต่อนี้น่าจะเนื่องจากสิ่งมีชีวิตที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่าเป็นตัวการแต่ก็ยังไม่เป็นที่ยอมรับกัน  จนกระทั่งประมาณ ๑๐๐ ปีที่แล้วมา หลุยส์ ปาสเตอร์(Louis  Pasteur) ชาวฝรั่งเศส ก็ได้ทำการพิสูจน์ทดลองให้เห็นว่า  สิ่งมีชีวิตมิได้อุบัติขึ้นเองจะต้องเกิดมาจากสิ่งมีชีวิตด้วยกัน  การหมักเหล้า  การบูดเน่า   ก็เป็นผลของสิ่งมีชีวิตที่มองไม่เห็นได้ด้วยตาเปล่า  แต่เห็นได้โดยอาศัยกล้องจุลทรรศน์ธรรมดา   ซึ่งมีกำลังขยายประมาณ  ๑,๐๐๐ เท่า สิ่งมีชีวิตที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่านี้   เราเรียกว่าจุลชีพ  จุลชีพอาจจะเป็นโ ปรโตซัว  (protozoa)  ยีสต์  (yeast)  รา  (fungus)  สาหร่าย  (algae)  ขนาดเล็ก  บัคเตรี(bacteria) ในสมัยปาสเตอร์นี้ โรเบิร์ต  คอค  (Robert   Koch) ชาวเยอรมัน  ก็เป็นบุคคลแรกที่พิสูจน์ให้เห็นว่า  บัคเตรีบางชนิดเป็นสาเหตุของโรคติดต่อ   บัคเตรีนี้สามารถเพาะเลี้ยงด้วยอาหารในหลอดแก้วได้   จนกระทั่งประมาณ  ค.ศ.  ๑๘๙๒  ไอวานอฟสกี้(Iwanowski)  เป็นคนแรกที่พบว่ามีจุลชีพอีกชนิดหนึ่งมีขนาดเล็กมากไม่สามารถจะเห็นได้ด้วยกล้องจุลทรรศน์ที่มีกำลังขยาย ๑,๐๐๐ เท่า และก็เป็นต้นเหตุของโรคติดต่อของต้นยาสูบได้  จุลชีพดังกล่าวสามารถลอดผ่านเครื่องกรองบัคเตรี  (bacterial filter) และไม่สามารถเพาะเลี้ยงทวี แพร่พันธุ์ในอาหารที่เคยเพาะเลี้ยงบัคเตรี  ได้จุลชีพพวกใหม่นี้จึง เรียกกันว่า "ไวรัส" (virus)  ปัจจุบันไวรัสนี้สามารถขยายให้เห็นได้โดยอาศัยกล้อง จุลทรรศน์อิเล็กตรอน (electron microscope) ซึ่งมีกำลังขยาย ๓๐,๐๐๐ - ๘๐,๐๐๐ เท่า  โรคไวรัสเคยคร่า
ชีวิตมนุษย์มากมาย เช่น ไวรัสไข้เหลือง ทำให้ชาวสเปนตาย  ๖๐,๐๐๐ คน เมื่อ ค.ศ. ๑๘๐๐ไวรัสไข้หวัดใหญ่ระบาดทั่วโลกระหว่าง ค.ศ. ๑๙๑๘ - ๑๙๑๙  มีผลให้คนตาย ๑๕  ล้านคน  โรคที่เกิดจากไวรัสนั้น มีมาแต่โบราณแล้ว  จากการศึกษาซากมัมมี่ของกษัตริย์ไอยคุปต์แรมซีสที่ ๕  ซึ่งทรงมีชีวิตอยู่เมี่อประมาณ ๓,๐๐๐ ปีที่แล้วก็ทราบว่า  ตามพระวรกายของพระองค์บ่งชัดว่าประชวรและสิ้นพระชนม์ด้วยฝีดาษ หรือไข้ทรพิษอันเป็นโรคที่เกิดจากไวรัส จากภาพสลักที่พีระมิดโบราณ  ก็มีชาวไอยคุปต์ขาลีบ คล้ายคนเป็นโรคโปลิโอ
           นักชีววิทยาที่สนับสนุนว่าไวรัสมีชีวิต  เพราะ
           ๑.   ไวรัสสามารถทวีจำนวนผลิตไวรัสแบบเดียวกันได้
           ๒.   ไวรัสมีกรดนิวคลีอิคเป็นองค์ประกอบ  และกรดนิวคลีอิคนี้ทำหน้าที่ควบคุมลักษณะของไวรัส
           ๓.   การเปลี่ยนแปลงกรดนิวคลีอิคของไวรัส   ทำให้ไวรัสผันแปรจากดั้งเดิมได้
           ๔.   หากการเลี้ยงไวรัสชนิดเดียวกัน  สองแบบ (two  types)   แต่ละแบบมีคุณสมบัติทางชีววิทยาต่างๆ  กัน   จะพบว่าไวรัสที่ผลิตได้ใหม่บางตัวจะมีลักษณะของไวรัส  ๒  แบบผสมกันแสดงว่ามีการรวมตัวของ  ยีน*  (gene)  ระหว่างไวรัสสองแบบทำนองเดียวกับการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศระ หว่างเพศผู้และเพศเมีย (sexual  recombination)
           ไวรัส  เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กที่สุด  จนไม่สามารถเห็นได้โดยอาศัยกล้องจุลทรรศน์ธรรมดา**  ขนาดของไวรัสไม่เท่ากันมีทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่  โดยปกติไวรัสทั่วไปมักลอดผ่านเครื่องกรองบัคเตรีได้  ไม่สามารถจะทวีจำนวนในอาหารที่ใช้เพาะเลี้ยงบัคเตรี  การทวีจำนวนแพร่พันธุ์ของไวรัสจึงจำเป็นต้องเข้าไปอาศัยอยู่ในเซลล์ที่มีชีวิตบัคเตรีบางจำพวกที่ต้องเข้าไปทวีแพร่พันธุ์ภายในเซลล์แบบไวรัสนี้     จะต่างกับไวรัสตามตารางที่แสดงการเปรียบเทียบคุณสมบัติของไวรัสกับจุลชีพที่ใกล้เคียง ดังต่อไปนี         ปกติไวรัสจะเป็นตัวการที่ทำให้เกิดโรคแก่สิ่งที่มีชีวิต   นับตั้งแต่มนุษย์  สัตว์แมลง  พืช  สาหร่ายสีน้ำเงิน  รา  ยีสต์  และบัคเตรี
          ในการศึกษาไวรัส   จึงจำเป็นต้องนำอวัยวะที่สงสัยว่าเป็นโรคมาบดผสมกับน้ำเกลือเพื่อให้ไวรัสหลุดออกมาตอนเซลล์แตก   แล้วทำให้ปราศจากบัคเตรีโดยใช้เครื่องกรองบัคเตรี
หรือใช้ยาปฏิชีวนะที่ทำลายบัคเตรี  จากนั้นจึงนำน้ำที่สงสัยว่ามีไวรัสที่เป็นสาเหตุของโรคนั้นมาตรวจสอบว่าจะมีไวรัสจริงหรือไม่ โดยฉีดเข้าไปในสิ่งที่มีชีวิตปกติที่เหมาะสมแล้วสังเกตดูการเกิดโรค   ในกรณีที่เป็นโรคของมนุษย์และสัตว์ที่ไม่อาจนำมาทดลองแบบนี้ได้  ก็อาจใช้สัตว์ทดลองที่หาได้สะดวก เช่น หนูถีบจักร หนูขาว หนูตะเภา กระต่าย ลิง แมว สุกร สุนัข ฯลฯ แทน ใน ค.ศ. ๑๙๓๑  กู๊ดปาสเตอร์  (Good - pasteur) เป็นคนแรกที่ใช้ไข่ไก่ที่ฟักให้เป็นตัวอ่อนระยะแรกๆ เลี้ยงไวรัส ใน ค.ศ. ๑๙๔๙  เอนเดอร์ส (Enders) ก็เป็นคนแรกที่เพาะเลี้ยงเซลล์ของสัตว์ดูดนมแล้วนำเซลล์ขึ้นมาเพาะเลี้ยงไวรัส  ไวรัสก็จะทวีแพร่พันธุ์ในเซลล์
           ตัวของไวรัสเอง  (virus) บางทีมักเรียกว่า ไวริออน (virion) ไวรัสเป็นสิ่งมีชีวิตที่ปัจจุบันยอมรับกันว่ามีขนาดเล็กที่สุด  ไวรัสไม่มีสภาพเป็นเซลล์แต่เป็นอนุภาค  (particle)ที่เล็กกว่าเซลล์  ไวรัสมีแกนเป็นกรดนิวคลีอิคพอกหุ้มด้วยโปรตีน   หรือที่เรียกว่า  แคปซิด(capsid) ภายนอก แคปซิดของไวรัสบางชนิดอาจมีสารจำพวกไลปิด (lipid) หรือไลโปโปรตีน (lipo  protein)  หุ้มอนุภาคไวรัสอีกชั้นหนึ่งก็ได้
          ไวรัส   แตกต่างพิเศษจากสิ่งที่มีชีวิตอื่นก็คือ   ตามธรรมดาไวรัสจะต้องเข้าไปเจริญและทวีจำนวนภายในเซลล์  เพราะขาดเอนไซม์หรือมีบ้างก็จำกัด   ไม่สามารถทวีจำนวนเมื่ออยู่โดดเดี่ยวอย่างสิ่งที่มีชีวิตธรรมดาอื่นได้  เมื่ออยู่นอกเซลล์จึงไม่สามารถแพร่พันธุ์อย่างบัคเตรีทั่วไป  ใน ค.ศ. ๑๙๖๗ กูเลียน   (Goulian)  สามารถสังเคราะห์กรดนิวคลีอิคเทียมธรรมชาติได้  โดยควบคุมปัจจัยต่างๆ   พอเหมาะ  เสมือนสภาวะภายในเซลล์อันทำให้กรดนิวคลีอิคทวีจำนวนได้บ้างในหลอดแก้ว   ที่ปราศจากเซลล์  กรด
นิวคลีอิคที่สังเคราะห์ได้นี้มีคุณสมบัติเหมือนไวรัส  ที่สกัดเอาโปรตีนออกแล้วทุกประการ