การทำงานของอวัยวะต่างๆ ของร่างกายนั้น มีกลไกต่างๆ สลับซับซ้อนอยู่อย่างมากมาย มีขบวนการทางชีวเคมีเข้าไปเกี่ยวข้องด้วยเป็นอันมาก เมื่อใดที่เกิดความเจ็บป่วยขึ้น ขบวนการต่างๆ เหล่านั้นจะเปลี่ยนแปลงไปด้วย หรือบางครั้งในทางกลับกัน เนื่องจากมีขบวนการทางชีวเคมีเปลี่ยนแปลงไปก็จะทำให้เกิดอาการของโรคได้
นอกจากจะมีขบวนการทางชีวเคมีเข้ามามีบทบาททำให้เกิดโรคแล้ว เมื่อมีสิ่งแปลกปลอมต่างๆ เข้าไปสู่ร่างกาย เช่น เชื้อจุลินทรีย์ต่างๆ สารพิษ ตลอดจนเนื้องอกเนื้อร้ายที่เติบโตขึ้นอย่างขาดการควบคุม ก็จะทำให้เกิดอาการของโรคได้ ร่างกายย่อมจะมีการตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอม เชื้อจุลินทรีย์ หรือต่อมเนื้องอกเนื้อร้ายไปในลักษณะแตกต่างกันออกไป ข้อมูลที่ได้จากการศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงในลักษณะต่างๆเหล่านี้เอง เมื่อได้นำมาประมวลกันเข้า จะทำให้สามารถให้การวินิจฉัยโรคได้หลายโรค และยังช่วยในการพยากรณ์การดำเนินโรคได้ล่วงหน้าว่า โรคจะหายทุเลา หรือจะดำเนินต่อไปประการใด จะมีความพิการอะไรเหลืออยู่หรือไม่ หรือจะหายโดยสมบูรณ์ นอกจากนี้ยังจะช่วยในการที่จะเลือกใช้ยา หรือเลือกวิธีการรักษาโรคในหลายกรณี ช่วยในการวินิจฉัยแยกโรคในกรณีที่โรคละม้ายคล้ายคลึงกัน ช่วยประเมินผลการรักษา และช่วยแก้ปัญหาต่างๆได้ การกระทำเช่นนี้มักกระทำในห้องปฏิบัติการ ซึ่งเรียกว่า ห้องชันสูตรโรควิชาที่เกี่ยวข้องกับศาสตร์สาขานี้จึงเรียกกันว่า "เวชศาสตร์ชันสูตร"
การชันสูตรนั้นก็จะจำแนกต่อไปเป็นสาขาต่างๆ อีกมากมาย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความต้องการของแพทย์ในโรงพยาบาลระดับต่างๆ และอุปกรณ์ที่จะอำนวยให้ทำได้โดยทั่วๆไปแล้ว ในโรงพยาบาลขนาดใหญ่จะมีห้องชันสูตรที่มีขีดความสามารถในสายต่างๆ ดังนี้คือ
๑. การวิเคราะห์สารเคมีในร่างกาย เช่น การตรวจหาปริมาณน้ำตาลในเลือด การตรวจหาปริมาณคอเลสเทอรอลในเลือด (ไขมัน) การตรวจหาปริมาณกรดยูริกในเลือด และการตรวจหาดุลกรด-ด่างในเลือดเป็นต้น
๒. การทดสอบเกี่ยวกับโลหิตวิทยา เช่น การนับหาปริมาณเม็ดเลือดขาว การตรวจดูการแข็งตัวของเลือด และการตรวจเลือดจาง (ดูปริมาณเฮโมโกลบิน) เป็นต้น
๓. การตรวจปัสสาวะ เช่น การตรวจหาไข่ขาวในปัสสาวะ การตรวจหาน้ำตาลในปัสสาวะ การตรวจน้ำดี การตรวจดูเซลล์ที่ลอกหลุดออกมาในปัสสาวะโดยกล้องจุลทรรศน์ และการทดสอบสมรรถภาพไต เป็นต้น
๔. การตรวจอุจจาระ เช่น การตรวจเพื่อดูไข่พยาธิลำไส้ชนิดต่างๆ การตรวจเชื้อบิด การตรวจดูการตกเลือดในกระเพาะอาหารและลำไส้ เป็นต้น
๕. การตรวจเชื้อจุลินทรีย์และตรวจน้ำเหลืองหาภูมิคุ้มกัน เช่น การเจาะเลือดเพาะเชื้อไข้ไทฟอยด์ป้ายคอไปเพาะเชื้อหนอง การตรวจแยกเชื้อไข้หวัดใหญ่การตรวจน้ำเหลืองเพื่อชันสูตรโรคซิฟิลิส การป้ายหนองจากท่อปัสสาวะเพื่อตรวจโรคหนองใน การขูดผืนผิวหนังเพื่อชันสูตรโรคเรื้อน หรือโรคเชื้อรา เป็นต้น
๖. การตรวจฮอร์โมน เช่น การตรวจดูระดับของฮอร์โมนของต่อมไทรอยด์ในเลือด การตรวจดูฮอร์โมนในปัสสาวะเพื่อวินิจฉัยการตั้งครรภ์ เป็นต้น
๗. การตรวจสารน้ำต่างๆในร่างกาย เช่น น้ำที่เจาะออกมาจากช่องเยื่อหุ้มปอด น้ำไขสันหลัง เป็นต้น
๘. การตรวจสอบสมรรถภาพของตับ ในรายที่เป็นโรคตับแข็ง ตับอักเสบ และมะเร็งของตับ เป็นต้น
๙. การตรวจทางเซลล์วิทยา เช่น เมื่อสตรีไปตรวจสุขภาพประจำปีได้รับการตรวจภายใน แพทย์จะป้ายเซลล์ที่ปากมดลูกไปตรวจดูว่า มีเซลล์ผิดปกติที่จะบ่งชี้ว่าเป็นมะเร็งหรือไม่
๑๐. การตรวจโครโมโซม เพื่อให้การวินิจฉัยโรคที่มีความผิดปกติทางพันธุกรรม
๑๑. การตรวจการเป็นหมัน ตรวจดูทั้งปริมาณและคุณภาพของเชื้ออสุจิ
๑๒. การตรวจทางนิติเวชศาสตร์ เช่น การตรวจความเป็นพ่อ แม่ ลูก การตรวจวิถีกระสุน การตรวจเขม่าดินปืน และการตรวจพิสูจน์หลักฐานการข่มขืนกระทำชำเรา เป็นต้น
๑๓. การตรวจทางธนาคารเลือด เช่น การตรวจหาหมู่เลือด การตรวจการเข้ากันได้ของเลือดระหว่างผู้บริจาคและผู้รับ และการตรวจการเข้ากันได้ในการผ่าตัดเปลี่ยนอวัยวะ เป็นต้น
๑๔. การตรวจทางพิษวิทยา เช่น การตรวจสารพิษต่างๆ ในสิ่งแวดล้อมของผู้ป่วย เช่น ตะกั่ว โครเมียม แมงกานีส ยาฆ่าแมลง สารพิษในอาหาร โลหะหนักเป็นพิษในสิ่งแวดล้อมของโรงงานและอื่นๆ
๑๕. การตรวจเกี่ยวกับอาหาร น้ำ และนมเป็นการตรวจทางสาธารณสุขเพื่อควบคุมคุณภาพของอาหาร น้ำ และนมให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน เป็นต้น
การตรวจต่างๆ ดังกล่าวมาแล้วนี้นั้น ยังอาจมีการตรวจย่อยๆ อื่นๆ อีกที่มิได้นำมากล่าว และเพื่อให้เป็นตัวอย่างจะได้กล่าวถึงการวิเคราะห์สารเคมีในร่างกาย
