หลักการสำคัญอย่างหนึ่งของการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ คือ จะต้องมีการร่วมมือกันอย่างใกล้ชิดในทุกระดับระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งภาครัฐและภาคเอกชน กับผู้ประกอบธุรกิจการท่องเที่ยวและชุมชนในท้องถิ่น ฉะนั้น การสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างองค์กรต่างๆจึงเป็นสิ่งจำเป็น โดยเฉพาะอย่างยิ่งการร่วมมือของชุมชนในท้องถิ่น เป็นสิ่งที่จะขาดเสียมิได้
ในปัจจุบันมีรูปแบบของการท่องเที่ยว เชิงนิเวศที่ให้นักท่องเที่ยวมีโอกาสได้สัมผัส และเรียนรู้วิถีชีวิตของชุมชนในท้องถิ่น โดยการพานักท่องเที่ยวไปเยือนหรือพักแรมในหมู่บ้าน ได้เห็นการประกอบอาชีพและการสร้างผลิตภัณฑ์ของท้องถิ่น เช่น การพาไปชมโรงงานผลิตสินค้าประเภทหัตถกรรมหรือผลิตภัณฑ์ที่ขึ้นชื่อของท้องถิ่น การพาไปชมสวนผลไม้ โดยจะได้รับการต้อนรับจาก เจ้าของสวนโดยตรง และสามารถเก็บผลไม้รับประทานได้เองตามใจชอบ และการพาไปชมพิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน ซึ่งแสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่นนั้นๆ
วิธีหนึ่งที่จะให้นักท่องเที่ยวได้มีความใกล้ชิดกับวิถีชีวิตของชุมชนในท้องถิ่นคือ การพักแรมในบ้านของชุมชน ที่เรียกเป็นภาษาอังกฤษว่า โฮมสเตย์ (homestay) อันที่จริงแล้วการให้แขกมาพักแรมที่บ้านเป็นขนบธรรมเนียมประเพณีที่คนไทยปฏิบัติกันมาช้านานแล้ว แต่ส่วนใหญ่จำกัดอยู่เฉพาะใน หมู่เพื่อนฝูงและวงศาคณาญาติ การให้นักท่องเที่ยวซึ่งเป็นคนแปลกหน้ามาพักอยู่ในบ้าน จึงเป็นสิ่งแปลกใหม่ แต่ก็คงจะปรับให้เข้ากับวัฒนธรรมของคนไทย ซึ่งมีความเป็นมิตรไมตรีเป็นพื้นฐานอยู่แล้วได้ไม่ยากนัก ขณะนี้มีสมาคมและกลุ่มบุคคลต่างๆพยายาม สร้างเครือข่ายความร่วมมือในการจัดที่พักแรม ในบ้านของชุมชนในแหล่งท่องเที่ยวบางแห่งแล้ว และได้รับการตอบรับเป็นอย่างดีทั้งจาก นักท่องเที่ยว และจากชุมชนในท้องถิ่นนั้นๆ
ตามหลักการของการพักแรมในบ้านของชุมชน นักท่องเที่ยวต้องพร้อมที่จะพักอยู่ในบ้าน ซึ่งจัดสิ่งอำนวยความสะดวกไว้ให้เท่าที่จำเป็น ไม่หรูหราหรือสะดวกสบายเท่ากับการพักในโรงแรมชั้นดี แต่จะได้สัมผัสกับชีวิตความเป็นอยู่ของคนในชุมชนนั้นอย่างแท้จริง อันเป็นการเรียนรู้ทางด้านสังคมและวัฒนธรรมจากประสบการณ์ในการท่องเที่ยวโดยตรง ส่วนเจ้าของบ้านที่จัดให้นักท่องเที่ยวพักแรมอยู่กับตน ถึงแม้จะ มีรายได้จากการให้บริการแก่นักท่องเที่ยวเป็นการตอบแทน แต่ก็ต้องไม่มุ่งหวังผลประโยชน์ในเชิงธุรกิจมากเกินไป จนทำให้นักท่องเที่ยวเกิดความรู้สึกว่าถูกเอารัดเอาเปรียบ และไม่ไว้วางใจ พร้อมกันนั้นก็ต้องระมัดระวังดูแลรักษาความปลอดภัยให้แก่ นักท่องเที่ยวด้วย เพื่อให้นักท่องเที่ยวพักแรม อยู่ด้วยความมั่นใจ และประทับใจในความเป็นมิตรไมตรีของคนในท้องถิ่น
โดยสรุป กล่าวได้ว่า ในปัจจุบันการท่องเที่ยวเชิงนิเวศเป็นการท่องเที่ยวในรูปแบบหนึ่งซึ่งได้รับการสนับสนุนจากประเทศ ต่างๆ รวมทั้งประเทศไทย และจากการที่องค์การสหประชาชาติได้กำหนดให้พุทธศักราช ๒๕๔๕ หรือคริสต์ศักราช ๒๐๐๒ เป็นปีสากลแห่งการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ (International Year of Ecotourism) ย่อมแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการท่องเที่ยวประเภทนี้ในวงการอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว ของโลกอย่างเด่นชัด
ดูเพิ่มเติมเรื่อง การอนุรักษ์โบราณสถานและโบราณวัตถุ เล่ม ๑๖
