พระราชพิธีประกอบด้วย พิธีถวายช้างสำคัญ พิธีจารึกชื่อช้างสำคัญลงในอ้อยแดงกระบวนแห่ช้างสำคัญเข้าสู่โรงพระราชพิธีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระราชทานน้ำพระพุทธมนต์ด้วยพระมหาสังข์แด่ช้างสำคัญพระราชทานเครื่องคชาภรณ์ (เครื่องแต่งตัว)พราหมณ์อ่านฉันท์ดุษฎีสังเวยกล่อมช้าง ศิลปิน ขับไม้ ช้างสำคัญอาบน้ำ ตักบาตร เลี้ยงพระและเวียนเทียน
พระราชพิธีสมโภชขึ้นระวางจะกำหนดกี่วันแล้วแต่ความเหมาะสม ในสมัยรัชกาลที่ ๒จัดงาน ๕ วัน คือ สมโภชขึ้นระวางพระราชทานนามช้าง ๔ วัน สมโภชโรงใน ๑ วัน ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ก็จัดงาน ๕ วันเช่นเดียวกัน ในสมัยรัชกาลที่ ๖ จัดงาน ๔ วัน สมโภชขึ้นระวางพระราชทานนามช้าง ๓ วัน สมโภชโรงใน ๑ วัน ส่วนในรัชกาลปัจจุบันจัดงาน ๒ วัน
พระราชพิธีจะทำที่โรงช้างชั่วคราว คือโรงช้างของจังหวัดที่ได้ช้าง หรือจะทำในโรงช้างต้นที่สร้างให้ช้างอยู่ประจำเป็นโรงพิธีสมโภชก็ได้ ปัจจุบันโรงช้างต้นในพระบรมมหาราชวังได้รื้อไปหมดแล้ว เหลือแต่โรงช้างต้น ๒ หลังในพระราชวังดุสิต บริเวณทางเข้ารัฐสภา ซึ่งสร้างในรัชกาลที่ ๖ และรัชกาลที่ ๗ สำหรับเป็นที่อยู่ของพระเศวตวชิรพาหะและพระเศวตคชเดชน์-ดิลก รัชกาลปัจจุบันได้ทรงสร้างโรงช้างต้นขึ้นใหม่ในบริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน สำหรับเป็นที่อยู่ของช้างสำคัญที่สมโภชขึ้นระวางแล้ว โรงช้างเดิมกรมศิลปากรได้บูรณะและจัดทำเป็นพิพิธภัณฑ์ช้างต้น
