การเลือกประเภทงานพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร - อ่านสารานุกรมไทย

          ในการเลือกประเภทงานพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร ต้องมีการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับความต้องการใช้น้ำ ศึกษาสภาพแหล่งน้ำธรรมชาติและตรวจสอบภูมิประเทศในบริเวณที่จะก่อสร้างงานพัฒนาแหล่งน้ำให้ถูกต้องตามหลักวิชาการก่อนเสมอ  เพื่อประกอบการพิจารณาว่าสมควรเลือกสร้างงานพัฒนาแหล่งน้ำประเภทใด จึงจะมีความเหมาะสมและได้ประโยชน์ตามที่ต้องการ

         แหล่งน้ำที่เหมาะสมสำหรับงานพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรแต่ละประเภทมีรายละเอียดที่สำคัญดังนี้
          ๑. แหล่งน้ำที่ควรสร้างอ่างเก็บน้ำ
          เป็นแหล่งน้ำบนผิวดินประเภทลำน้ำ ได้แก่ ลำน้ำที่มีน้ำไหลตลอดปี มีน้ำไหลเฉพาะในฤดูฝน หรือลำน้ำซึ่งไม่มีน้ำไหลในฤดูแล้ง อ่างเก็บน้ำที่สร้างจะเก็บน้ำที่ไหลลงมามากตอนช่วงฤดูฝน ให้เป็นแหล่งน้ำสำรองสำหรับใช้เพื่อการเกษตรได้ทั้งในฤดูฝนและฤดูแล้ง
          ๒. แหล่งน้ำที่ควรสร้างสระเก็บน้ำ
          เป็นแหล่งน้ำบนผิวดินเช่นเดียวกับอ่างเก็บน้ำ แต่สระเก็บน้ำเป็นงานขนาดเล็กซึ่งเก็บน้ำได้น้อยตามจำนวนดินที่ขุดขึ้นไปจากสระ จึงไม่ต้องการแหล่งน้ำบนผิวดินที่เป็นลำธารหรือลำห้วยเหมือนกับงานอ่างเก็บน้ำ  แหล่งน้ำที่ควรเลือกสร้างงานสระเก็บน้ำ ได้แก่ ร่องน้ำขนาดเล็ก บริเวณพื้นที่ลาดเอียงซึ่งมีน้ำไหลลงสู่ที่ต่ำ พื้นที่ราบ พื้นที่ลุ่มมีน้ำท่วมเป็นครั้งคราว ตลอดจนพื้นที่บริเวณที่มีระดับน้ำใต้ผิวดินอยู่ตื้น
          ๓. แหล่งน้ำที่ควรขุดลอก
          ได้แก่หนองและบึงที่มีสภาพตื้นเขินจนเก็บขังน้ำตอนช่วงฤดูฝนไว้ได้ไม่มากเท่าที่ควร และเป็นเหตุให้น้ำที่เก็บไว้มีไม่พอใช้ในฤดูแล้ง
          ๔. แหล่งน้ำที่ควรสร้างฝายทด
          ได้แก่ลำน้ำลำห้วยที่มีน้ำไหลตลอดปีหรือเกือบตลอดปี โดยฝายจะมีโอกาสทดและผันน้ำไปใช้เพื่อเพาะปลูกพืชได้ทุกเวลาที่ต้องการ และเมื่อลำน้ำสายใดไม่มีน้ำไหลตลอดเวลาหรือเกือบทั้งปีถ้าหากภูมิประเทศไม่สามารถสร้างเป็นอ่างเก็บน้ำได้แล้ว ที่ลำน้ำดังกล่าวก็ควรพิจารณาสร้างเป็นฝายแทน   ซึ่งจะสามารถทดน้ำไปใช้ในการเพาะปลูกได้ตลอดระยะฤดูฝนที่มีน้ำไหล ส่วนในฤดูแล้งเมื่อไม่มีน้ำไหล ฝายจะทำหน้าที่เก็บน้ำไว้ในลำน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภค  หรืออาจแบ่งไปใช้ปลูกพืชผักสวนครัวได้บ้าง
          ๕. แหล่งน้ำที่ควรสร้างคลองส่งน้ำ
          เป็นแหล่งน้ำบนผิวดินประเภทต่างๆ ได้แก่ อ่างเก็บน้ำซึ่งเป็นแหล่งน้ำถาวรมีน้ำให้ใช้ตลอดปี แหล่งน้ำด้านหน้าฝายและเขื่อนระบายน้ำ  และลำน้ำขนาดใหญ่ที่มีน้ำไหลมามากในฤดูกาลเพาะปลูกจนมีระดับเสมอตลิ่งหรือใกล้เคียงกับตลิ่งทุกปี
          ๖. แหล่งน้ำที่ควรสูบน้ำไปใช้ ได้แก่
          แหล่งน้ำที่มีน้ำตลอดปีหรือมีน้ำให้สูบขึ้นมาใช้เมื่อต้องการ  เช่น อ่างเก็บน้ำในกรณีสูบน้ำขึ้นไปใช้เพาะปลูกในบริเวณของอ่างเก็บน้ำ และลำน้ำต่างๆ ซึ่งมีน้ำไหลในฤดูกาลเพาะปลูก เป็นต้น