กระแสพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และความคิดเห็นของ ม.ล. ปิ่นมาลากุล เกี่ยวกับประโยชน์ของโบราณสถานและโบราณวัตถุ สรุปได้ดังนี้
๑. แสดงความเป็นมาของประเทศ
๒. เป็นเกียรติและความภาคภูมิใจของคนในชาติ
๓. เป็นสิ่งที่โยงเหตุการณ์ในอดีตและปัจจุบันเข้าด้วยกัน
๔. เป็นสิ่งที่ใช้อบรมจิตใจของคนในชาติได้
นั่นเป็นทัศนะของพระมหากษัตริย์ที่ทรง
เป็นนักพัฒนาเต็มพระองค์ต่อการอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมของชาติ เมื่อเกือบ ๓๐ ปีมาแล้ว ในขณะที่พระราชบัญญัติโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพ.ศ. ๒๕๐๔ ซึ่งยังใช้กันมาจนทุกวันนี้ ไม่ได้แสดงเจตนารมณ์ของกฎหมายให้ชัดเจนอย่างที่ปรากฏในพระราชดำรัสเลยว่า โบราณสถานและโบราณวัตถุสำคัญอย่างไร จึงต้องช่วยกันอนุรักษ์ และการอนุรักษ์นั้นเป็นหน้าที่ของประชาชนทั่วไปด้วยหรือไม่ เหมือนที่กฎหมายคุ้มครองสมบัติวัฒนธรรมของประเทศอื่นบางประเทศเขาระบุไว้
ในปัจจุบัน เมื่อทรัพยากรของโลกเหลือน้อยลง และวิชาการก้าวหน้าขึ้นสิ่งที่เคยคิดกันว่ามีประโยชน์แต่เพียงนามธรรมอย่างโบราณสถานและโบราณวัตถุนั้น กลับสามารถนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ทางเศรษฐกิจได้ และอาจดีกว่า "สินค้า" บางประเภทด้วยซ้ำไป เพราะมีระยะเวลาใช้ประโยชน์ที่เรียกกันว่า ชีวิตทางเศรษฐกิจ ยาวนานกว่าสินค้าประเภทอื่น ๆ
ตัวอย่างการสร้างสาธารณูปโภคบางอย่างเช่น เขื่อน ซึ่งอาจต้องลงทุนหลายพันหลายหมื่นล้านในการก่อสร้างและบำรุงรักษา ให้ใช้งานได้ไปตลอดชีวิตของมันประมาณ ๑๐๐-๒๐๐ ปีในขณะที่โบราณวัตถุและโบราณสถาน มีอายุใช้งานได้เกือบตลอดไป ดังจะเห็นได้ว่าบางสถานที่และวัตถุบางชิ้นมีอายุหลายร้อยถึงหลายแสนปีมาแล้ว
ประเทศต่าง ๆ เกือบทั่วโลก ได้หันมาฟื้นฟูมรดกวัฒนธรรมให้คงอยู่เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ของประเทศ เป็นเกียรติและความภาคภูมิใจ ไม่ให้ประเทศอื่น ๆ ดูถูกว่าเป็นบ้านป่าเมืองเถื่อน เพราะไม่มีประวัติศาสตร์ของตนเอง และเพื่อประโยชน์ทางเศรษฐกิจด้วยการจัดการโบราณสถานและโบราณวัตถุให้เป็นธุรกิจอย่างหนึ่ง คือ "การท่องเที่ยววัฒนธรรม"
ทำรายได้ให้แก่ท้องถิ่นที่มีมรดกวัฒนธรรมดังกล่าว และแก่ประเทศชาติโดยส่วนรวมเป็นอันมาก ทั้งนี้เพราะเหตุว่า การคมนาคมในโลกปัจจุบันดีมาก การติดต่อกันและกันสะดวกขึ้นรสนิยมในเรื่องเครื่องอุปโภคบริโภคจึงคล้าย ๆกัน แต่มีสิ่งของประเภทเดียวที่ไม่เหมือนกันก็คือ "มรดกวัฒนธรรม" ที่แสดงเอกลักษณ์ของแต่ละประเทศ จึงเป็น "สินค้า" ที่ดึงดูดคนให้เข้าไปเยี่ยมชม
โบราณสถานและโบราณวัตถุ เป็น "สินค้า" ที่มีคุณสมบัติล้ำเลิศกว่าสินค้าประเภทอื่น ๆเพราะว่าเราจัดการให้คนจ่ายเงิน "ซื้อ" ความรู้อย่างเดียว เขาไม่ได้เอาตัวสินค้าไปด้วย ธุรกิจประเภทนี้จึงเป็นธุรกิจที่ทำรายได้เหนือกว่าธุรกิจประเภทอื่น ๆ เพราะไม่ได้เบียดบังเอาโบราณสถานและโบราณวัตถุ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นสมบัติของคนทุกคนในชาติไปขายเอารายได้เป็นของตัวเองอย่างธุรกิจค้าโบราณวัตถุที่ทำกันเป็นล่ำเป็นสัน ทั้งถูกกฎหมายและผิดกฎหมายอย่างทุกวันนี้
รายได้จากการท่องเที่ยววัฒนธรรมมาจากกิจกรรมหลายอย่าง ไม่ใช่ค่าเข้าชมอย่างเดียว แต่เป็นค่าอาหาร ค่าพาหนะเดินทาง ค่าพักแรม ค่าซื้อของที่ระลึก และค่าบริการต่าง ๆซึ่งรวมแล้วนักท่องเที่ยวแต่ละคนจะต้องใช้จ่ายไม่น้อยเลย แต่ละประเทศจึงระดมปรับปรุงโบราณสถานให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวแบบอุทยานประวัติศาสตร์บ้าง หรือเป็นโบราณสถานโดด ๆบ้าง จนเกิดปัญหาขึ้นในหลายประเทศที่ดำเนินการไปโดยที่ยังไม่มีความพร้อมทั้งด้านบุคลากรและงบประมาณ ตลอดจนหลักการและแนวทางเกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม ซึ่งต้องฝึกฝนเล่าเรียนให้เข้าใจถ่องแท้ก่อน ความไม่พร้อมทำให้โบราณสถานหลายแห่งกลายเป็นปัจจุบันสถานไปอย่างน่าเสียดาย
