สำหรับชนบทอีกส่วนหนึ่งที่ยังไม่มีการเปลี่ยนแปลงมากนัก เราอาจเรียกได้ว่า "เขตชนบทยากจน" คนชนบทในเขตนี้ยังมีความเป็นอยู่ในสภาพเดิมหรือเปลี่ยนแปลงเพียงเล็กน้อย บ้านเรือนส่วนใหญ่ยังเป็นกระท่อมหลังคามุงจาก อาหารการกินก็พึ่งผักหญ้า พวกสัตว์และแมลงที่อยู่ตามธรรมชาติในท้องถิ่น น้ำกินน้ำใช้ก็อาศัยบ่อน้ำบาดาลหรือสระน้ำสาธารณะที่มีอยู่ในหมู่บ้าน เจ็บไข้ได้ป่วยก็อาศัยยากลางบ้าน ยาแผนโบราณ หรือในบางท้องที่ก็รักษาทางไสยศาสตร์ การทำมาหากินก็ใช้แรงงานโคกระบือในการไถนา ข้าวที่กินก็ใช้วิธีตำและฝัดข้าว การหุงหาอาหารก็ใช้ฟืน ยังไม่มีไฟฟ้าต้องใช้ตะเกียงลาน
ใน พ.ศ. ๒๕๐๕ ประมาณว่ามีคนยากจนในชนบทถึงร้อยละ ๕๗ เมื่อมีการพัฒนาชนบท อัตราของคนยากจนในชนบทก็ลดลงตามลำดับจนถึงประมาณร้อยละ ๓๓ ใน พ.ศ. ๒๕๑๘-๒๕๑๙ แม้กระนั้น บ้านเมืองของเราก็ยังมีคนยากจนอยู่ในชนบทจำนวนมากถึงประมาณ ๑๑ ล้านคนในพ.ศ. ๒๕๒๒ คนเหล่านี้กระจายอยู่ในภาคต่างๆ ดังตารางต่อไปนี้
ตารางแสดงจำนวนคนยากจนในชนบทแยกเป็นรายภาค
ภาค
อัตราความยากจน
ในชนบท ๒๕๑๘–๑๙
(ร้อยละ)
จำนวนคนในชนบท ๒๕๒๒
(คน)
จำนวนคนยากจน
(คน)
(ร้อยละ)
ตะวันออกเฉียงเหนือเหนือ
ใต้
กลาง
๔๕
๓๔
๓๓
๑๕
๑๓,๓๗๒,๘๗๗
๗,๙๑๑,๐๓๘
๔,๗๑๙,๕๖๔
๘,๓๓๙,๑๓๖
๖,๐๑๗,๗๙๕
๒,๖๘๙,๗๕๓
๑,๕๕๗,๔๕๖
๑,๒๕๐,๘๗๐
๕๒.๓
๒๓.๓
๑๓.๕
๑๐.๙
ของแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๕
ความยากจนของคนชนบทเหล่านี้อาจแสดงให้เห็นได้ในรูปของความอดอยากหิวโหยและขาดแคลน ไม่มีอาหารการกินหรือไม่มีความรู้ในเรื่องอาหารเพียงพอแก่ความต้องการของร่างกาย เนื่องจากคนชนบทยากจนส่วนใหญ่ซึ่งอยู่ในภาคอีสาน จะทำนาโดยการพึ่งน้ำฝน ถ้าปีไหนฝนแล้งข้าวก็เสียหายมีไม่พอกิน นอกจากนั้นในปีปกติคนชนบทยากจนนี้ก็สามารถปลูกข้าวได้พอเหลือขายเพียงเล็กน้อยเท่านั้น เนื่องจากสภาพของพื้นที่ขาดความอุดมสมบูรณ์ ดินบางแห่งมีปัญหาเรื่องดินเค็ม ทำให้ผลิตผลของข้าวที่ปลูกมีจำกัดประมาณ ๒๐-๒๕ ถังต่อไร่ เท่านั้น
นอกจากการขาดแคลนข้าวแล้ว ยังขาดแคลนอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ที่ให้โปรตีนแก่ร่างกาย คนชนบทส่วนนี้จะมีโอกาสกินปลาเฉพาะในฤดูฝนและฤดูน้ำโดยเฉลี่ยเพียงคนละ ๑๐ กิโลกรัมต่อปีเท่านั้น ซึ่งเป็นอัตราการกินปลาที่ค่อนข้างต่ำ เมื่อเทียบกับอัตรามาตรฐานที่มนุษย์แต่ละคนกินปลา คือประมาณ ๔๐ กิโลกรัมต่อปี ส่วนการกินไก่นั้น แม้ชาวชนบทส่วนใหญ่จะเลี้ยงไก่เพื่อไว้กิน ครัวเรือนละ ๑๐-๑๒ ตัว แต่ก็มักจะมีปัญหาเรื่องโรคระบาดทุกปี คือ โรคอหิวาต์หรือโรคระบาดอื่นๆ ของไก่ทำให้ไก่ต้องตายถึงร้อยละ ๘๐-๙๐ ทำให้คนชนบทยากจนหนึ่งครัวเรือนต้องใช้เวลาถึง ๔๐ วันจึงจะได้กินไก่หนึ่งตัว ในขณะที่คนในกรุเทพฯ มีโอกาสกินไก่หนึ่งตัวในทุกๆ ๓ วัน
นอกจากเรื่องอาหารการกินแล้ว คนชนบทยากจนยังขาดแคลนโคกระบือที่ใช้ในการทำไร่ไถนา ในชนบทภาคเหนือและภาคอีสานมีคนชนบทจำนวนมากที่มีที่ดินหรือเช่าที่ดินแต่ไม่มีโคกระบือ และต้องเช่าจากคนอื่น ในเขตชนบทบางแห่งคนยากจนต้องหาเงินค่าเช่าไปจ่ายให้เจ้าของโคกระบือล่วงหน้าก่อนนำมาใช้งาน ถ้าไม่มีเงินก็ไม่มีใครยอมให้เช่า ปีนั้นก็ไม่ต้องทำนากัน หรือในชนบทบางแห่งอาจให้ค่าเช่าทีหลังได้ แต่ค่าเช่าก็สูงคิดเป็นข้าว ๕๐-๑๐๐ ถังต่อการเช่าโคกระบือ ๑ ตัวในหนึ่งฤดูทำนา ทำให้ข้าวที่เหลือเก็บไว้เพื่อกินในครอบครัวของคนชนบทยากจนเหล่านี้น้อยลงยิ่งขึ้น ซึ่งเป็นการซ้ำเติมภาวะความยากจนแก่พวกเขา
ความยากจนของคนชนบทยังแสดงออกในลักษณะของความเจ็บไข้ได้ป่วย เช่น โรคพยาธิ โดยเฉลี่ยคนชนบทเป็นโรคพยาธิร้อยละ ๖๓ บาง หมู่บ้านในภาคอีสานจะเป็นโรคพยาธิกันถึงร้อยละ ๑๐๐ โรคโลหิตจางก็เป็นกันมาก ชาวนาในภาคอีสานเป็นโรคโลหิตจางถึงกว่าร้อยละ ๙๐ มีผลทำให้พลังรับรู้และการเรียนรู้ต่ำลง ร่างกายอ่อนแอ และประสิทธิภาพการทำงานลดลง โรคติดเชื้อก็เป็นกันมากเพราะกินอาหารไม่เพียงพอ ขาดสารอาหารที่มีคุณค่าต่อร่างกาย ทำให้ขาดภูมิคุ้มกันโรค กลไกของอวัยวะต่างๆ ทำงานไม่ดี ติดเชื้อได้ง่าย เช่น ท้องเดิน ตับอักเสบ ไทฟอยด์ นิวมอเนีย มีคนไข้ในชนบทจำนวนมากที่ตายในโรงพยาบาลด้วยโรคติดเชื้อนี้
สิ่งที่แสดงถึงความยากจนในชนบทอีกประการหนึ่งก็คือ ความไม่รู้ ซึ่งรวมถึงการด้อยการศึกษา และการขาดความรู้ในสภาพแวดล้อมที่จะสามารถช่วยตนเองได้ ไม่รู้ถึงวิธีที่จะปรับปรุงการผลิตให้ผลิตผลเพิ่มขึ้น ไม่มีความรู้เรื่องการป้องกันตนเองจากโรคภัยไข้เจ็บ และป้องกันโรคระบาดของสัตว์เลี้ยง ซึ่งเป็นอาหารพื้นบ้านของพวกเขา
