หมายถึง ตัวเชื้อโรคหรือส่วนใดส่วนหนึ่งของเชื้อที่สามารถนำมาฉีดเข้าสู่ร่างกายโดยไม่ทำให้เกิดโรครุนแรง แต่จะมีผลให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันโรคได้
วัคซีน แบ่งได้เป็น ๒ ชนิด คือ วัคซีนที่ประกอบด้วยเชื้อโรคที่ตายแล้ว กับวัคซีนที่มีเชื้อโรคที่ยังมีชีวิตอยู่ซึ่งถูกเลี้ยงจนอ่อนฤทธิ์หรือเชื่อง ไม่ก่อโรคเหมือนเชื้อที่พบในธรรมชาติ
เชื้อโรคบางชนิดจะก่อโรคโดยการสร้างชีวสารที่เป็นพิษต่อร่างกายเรียกว่า ท็อกซิน (toxin) เรานำท็อกซินนี้มาดัดแปลงทำให้สภาพเป็นพิษหมดลงได้ แต่ยังคงสามารถกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันได้ เรียกว่าท็อกซอยด์ (toxoid) ซึ่งก็ถือว่าเป็นวัคซีนชนิดหนึ่ง
ภายหลังการฉีดวัคซีนหรือท็อกซอยด์ประมาณ ๒-๔ สัปดาห์ ร่างกายจึงจะมีภูมิคุ้มกันที่สร้างขึ้นเองเกิดขึ้นป้องกันโรคได้โดยตรง แต่บางครั้ง บุคคลที่สัมผัสใกล้ชิดผู้ป่วยมีโอกาสติดเชื้อโรค อาจจะฉีดวัคซีนให้ไม่ทันเวลา จำเป็นต้องฉีดเซรุ่มของคนหรือสัตว์ที่มีภูมิคุ้มกันต่อโรคนั้นให้ทันที ซึ่งถือว่าเป็นการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโดยทางลัด
