ความเป็นมาและความหมายของประเพณีหลวงและประเพณีราษฎร์ในสังคมไทย - อ่านสารานุกรมไทย

          ในสังคมเกษตรกรรมเช่นสังคมไทย การทำมาหากินที่ต้องพึ่งพาธรรมชาติเป็นสิ่งสำคัญที่สุดสังคมไทยทุกภูมิภาคในส่วนรวมเป็นสังคมที่มีการปลูกข้าวเป็นพื้นฐานในการดำรงอยู่ทุกหนแห่งผลิตผลจะดีหรือไม่ย่อมต้องขึ้นอยู่กับดินฟ้าอากาศทางธรรมชาติ ถ้าฝนตกต้องตามฤดูกาล ไม่แล้งหรือน้ำไม่ท่วมก็ได้ผลดี การควบคุมธรรมชาติให้เป็นปกตินั้นเป็นเรื่องที่ไม่อาจทำได้ โดยเหตุนี้จึงต้องหันมาอ้อนวอนสิ่งเหนือธรรมชาติที่จะบันดาลให้ทุกอย่างเป็นไปตามกำหนดเวลา กล่าวอีกนัยหนึ่ง การที่จะมีชีวิตอยู่โดยปกติสุข มนุษย์ต้องสร้างความสัมพันธ์อันดีที่จะอยู่ร่วมกับเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ต้องสร้างความสัมพันธ์ให้สอดคล้องกับธรรมชาติ และสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับอำนาจเหนือธรรมชาติเพื่อให้เกิดความกลมกลืนกับจักรวาลจึงจะเกิดความสมบูรณ์พูนสุขได้ ความเชื่อพื้นฐานนี้เองที่ก่อให้เกิดขนบธรรมเนียมประเพณีพิธีกรรม ต่างๆ ที่กำหนดเป็นแบบแผนให้ผู้คนประพฤติปฏิบัติและเชื่อถือ เพื่อความมั่นคงเป็นระเบียบและบูรณาการของสังคม ดังจะเห็นได้จากตัวอย่างของประเพณีทั้งของผู้ปกครองและของประชาชนทั่วไปในสังคมไทย