ไฝและปาน เป็นผิวหนังที่มีสีคล้ำกว่าปกติเกิดจากการจับกลุ่มของเซลล์ผลิตเม็ดสีเมลาโนไซต์และตามธรรมดามักจะนูนสูงขึ้นมาจากผิวหนัง โดยมีความสัมพันธ์อยู่สองประการด้วยกันคือทางกรรมพันธุ์และความสัมพันธ์กับมะเร็งของผิวหนังชนิดที่เรียกว่า มาลิกแนนต์เมลาโนมา (malignant melanoma)
ไฝมีลักษณะได้หลายอย่างด้วยกัน ทั้งในรูปร่าง ลักษณะและสีสัน คือ ๑. แบบราบ ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า ปานดำ ๒. นูนสูงเล็กน้อย ๓. มีขอบเป็นสีซีดขาวล้อมรอบ ๔. ขรุขระ ๕. เป็นติ่ง ๖. สัณฐานเป็นรูปโดม ๗. มีขั้วหรือก้าน และ ๘. ผิวเป็นเหมือนเส้นหนามนุ่มเล็กๆ ยื่นออกมา
สีของไฝก็อาจมีเพียงคล้ายหรือคล้ำกว่าผิวหนังธรรมดาเล็กน้อย เป็นสีน้ำตาลอ่อนเข้ม จนกระทั่งเป็นสีดำทีเดียว และอาจมีเส้นขนยาวๆ งอกออกจากไฝหรือขึ้นรอบเม็ดไฝด้วย โดยมากไฝจะเริ่มเกิดขึ้นเมื่ออายุได้ ๒-๖ ปี และเมื่อถึงวัยหนุ่มสาวก็จะมีมากขึ้นจะเกิดขึ้นที่ตำแหน่งใดของผิวหนังก็ได้ แม้แต่กระทั่งที่อวัยวะเพศ
ปานดำที่ใหญ่มากๆ และมีขน โดยเฉพาะอย่างยิ่งแถวคอและหนังศีรษะ อาจมีอาการทางประสาทร่วมด้วย เช่น ลมบ้าหมู เป็นต้น และอาจเป็นมะเร็งชนิดมาลิกเนนต์เมลาโนมาได้บ่อย ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ จัดอยู่ในพวกเนื้องอกที่ไม่ร้ายแรงของผิวหนัง เกิดขึ้นเนื่องมาจากหรือประกอบด้วยหลอดเลือดหรือกลุ่มกระเปาะของหลอดเลือด ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นหลอดเลือดฝอย และมีอยู่สามชนิดด้วยกันคือ ปานแดงชนิดหลอดเลือดฝอยในเด็ก ซึ่งเป็นความผิดปกติของหลอดเลือดที่เกิดขึ้นตั้งแต่แรกคลอดหรือหลังคลอดเล็กน้อย มีลักษณะเป็นก้อนนูนสีแดงสดหรือแดงคล้ำจนเป็นสีม่วง อาจเป็นเพียงก้อนเดียวหรือหลายๆ ก้อน และที่ผิวหนังแห่งใดก็ได้ แต่ที่พบบ่อยที่สุดคือแถวศีรษะ
ปานแดงอาจมีขนาดเล็กหรือใหญ่ ได้ต่างๆ กันฃผิวหนังเรียบหรือขรุขระ พวกที่เป็นอยู่ตื้นๆ มักมีสีแดงจัด และพวกที่อยู่ลึกลงไปจะมีสีแดงเข้ม หรืออย่างธรรมดาจะกดบุ๋มแต่สีมักไม่ซีดหมด
ปานแดงนี้ภายหลังคลอดอาจโตโดยรวดเร็ว หรืออาจแตกเป็นแผล และมีการอักเสบได้ โดยปกติแล้วจะค่อยๆ ยุบหายไปเองภายในสองหรือสามขวบพวกที่ไม่ค่อยจะยุบหายไปเอง ได้แก่ พวกที่มีลักษณะแบนเรียบซึ่งมักขึ้นที่บริเวณท้ายทอย หรือที่ใบหน้าซีกใดซีกหนึ่ง ส่วนใหญ่ปานชนิดนี้มักจะไม่ค่อยขยายใหญ่โตออกไปมากนัก แต่มีความสำคัญที่อาจมีโรคอื่นของอวัยวะภายในร่วมด้วย เช่น อาจเป็นลมบ้าหมู และปัญญาอ่อน
อีกชนิดหนึ่งของปานแดงซึ่งเป็นแอ่งของหลอดเลือดลึกลงไปในผิวหนังและมีผิวเรียบเกลี้ยงเกลาเหมือนปกติ ชนิดนี้มักจะเป็นตั้งแต่คลอดและใหญ่ขึ้นตามตัวโดยเฉพาะอย่างยิ่งจะใหญ่ขึ้นชัดเจน เมื่อถึงวัยหนุ่มสาวหรือเวลาตั้งครรภ์
ในผู้สูงอายุมักมีปานแดงเป็นเม็ดเล็กๆ สีแดงหรือค่อนข้างม่วงขึ้นมากเม็ดตามลำดับ หรือบางรายอาจโตถึงหลายมิลลิเมตรได้ ตุ่มปานพวกนี้มักกดไม่ยุบง่ายๆ และจะอยู่ติดตัวตลอดไป
ปากแดงชนิดใยแมงมุม จะมีลักษณะเป็นจุดสีแดงและมีเป็นสายๆ แผ่กระจายออกไปขนาดเท่าหัวเข็มหมุดหรือใหญ่ถึงประมาณ ๒ เซนติเมตร และเวลาใช้หัวเข็มหมุดกดลงไปตรงกลางสีจะซีดลงเห็นได้ชัดเจนปานชนิดนี้มักเป็นที่หน้าคอ ส่วนบนของลำตัว หน้าแขน และมือ ผู้หญิงบางคนเวลาตั้งครรภ์อาจมีปานชนิดนี้ขึ้นมาก และหายไปเองภายหลังคลอด
ปานใยแมงมุมนี้จะพบได้บ่อยในผู้ที่เป็นโรคตับเรื้องรัง แต่ในผู้ที่ไม่ป่วยเป็นอะไรก็อาจมีได้เช่นกัน
