โรคพิษสุนัขบ้า - อ่านสารานุกรมไทย

          โรคนี้มีชื่อพ้องว่า โรคกลัวน้ำหรือโรคหมาบ้า หรือโรคหมาว้อ
          เชื้อต้นเหตุ  เกิดจากเชื้อไวรัสชนิดหนึ่งมีชื่อว่า เรบีส์   (rabies virus) ซึ่งเป็นไวรัสที่อยู่ในกลุ่มแรพโดไวรัส (rhabdovirus)
          ระยะฟักตัว โดยทั่วไป พบได้ในเวลา ๑ เดือน ถึง ๑ ปี ระยะฟักตัวนั้น  โดยเฉลี่ยในมนุษย์ประมาณ ๔๕  วัน อาจสั้นได้ถึงต่ำกว่า ๑ สัปดาห์ อาจนานได้ถึง  ๓  ปีเศษ  เมื่อผ่านพ้นระยะฟักตัวของโรคไปแล้ว จึงจะมีอาการของโรค
          ลักษณะอาการ  ระยะเริ่มแรกผู้ป่วยจะมีไข้ต่ำๆ ใน ๒-๓ วันแรก เจ็บคอ เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ต่อมามีอาการคันบริเวณแผลที่ถูกสัตว์กัด และเริ่มเข้าระยะตื่นเต้น  ผู้ป่วยคันมากขึ้น กระสับกระส่าย กระวนกระวาย ไม่ชอบแสงสว่าง ไม่ชอบลม รู้สึกกลืนลำบาก โดยเฉพาะของเหลวหรือน้ำ เจ็บมากเวลาจะกลืน  เนื่องจากมีอาการเกร็งของกล้ามเนื้อเกี่ยวกับการกลืน แต่ยังมีสติ  พูดรู้เรื่อง  ต่อไปเริ่มเอะอะมากขึ้น ในที่สุดมีอาการชัก อัมพาต หมดสติ  และถึงแก่ความตาย เนื่องจากส่วนที่สำคัญของสมองถูกทำลาย เช่น ศูนย์การหายใจ  ศูนย์ควบคุมระบบไหลเวียนเลือด ทำให้หยุดหายใจ และระบบไหลเวียนเลือดล้มเหลว เป็นต้น
          การติดต่อ  มนุษย์จะติดโรคพิษสุนัขบ้า ส่วนใหญ่โดยการถูกสัตว์ที่เป็นโรคพิษสุนัขบ้ากัดหรือถูกเลียหรือข่วน เชื้อไวรัสที่อยู่ในน้ำลายจะเข้าทางบาดแผล  หรือรอยถลอก ในประเทศไทยร้อยละ ๙๗ ของผู้ป่วยที่เป็นโรคพิษสุนัขบ้า เกิดจากการที่ถูกสุนัขกัด และร้อยละ ๑ ถูกแมวกัด นอกนั้นเกิดจากสัตว์อื่นกัด เช่น ชะนี กระรอก และกระแต เป็นต้น
          การป้องกันและควบคุมโรค
          ก. การป้องกันล่วงหน้า
               ๑. ผู้ที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับเชื้อไวรัสโรคพิษสุนัขบ้า และผู้ที่ปฏิบัติงานคลุกคลีกับสัตว์ เช่น สัตวแพทย์ ควรได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าไว้ล่วงหน้า
               ๒.  ผู้ที่เลี้ยงสุนัขและแมวไว้ในบ้าน  ควรฉีดวัคซีนป้องกันโรคให้แก่สัตว์เลี้ยงเหล่านี้ ตั้งแต่อายุ ๓ เดือนขึ้นไป และฉีดให้ทุกปี
               ๓.  ทางการจะต้องทำการกำจัดสัตว์เลี้ยงที่ไม่ปรากฏเจ้าของอย่างเข้มงวด
          ข. การป้องกันเมื่อถูกสัตว์กัด
          เนื่องจากในประเทศของเราเป็นประเทศที่มีโรคชุกชุม เมื่อถูกสัตว์กัดหรือแม้แต่ถูกน้ำลายสัตว์  การปฏิบัติอาจจะแตกต่าง ไปจากการปฏิบัติในอาณาบริเวณอื่นๆ ที่ปลอดโรคหรือโรคไม่ชุกชุม
          การฉีดวัคซีน
          ๑. หากถูกสัตว์ป่ากัด หรือสัตว์เลี้ยงที่ไม่ปรากฏเจ้าของกัด จะต้องฉีดวัคซีน
          ๒. ถ้าถูกสัตว์เลี้ยงในบ้านกัด  และสัตว์นั้นมีประวัติฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า  ให้รอดูประมาณ  ๑๐ วัน ถ้าสัตว์ไม่เจ็บและไม่ตายก็ไม่ต้องฉีดวัคซีน ยกเว้นถ้าถูกกัดเป็นแผลเหวอะหวะ ให้ฉีดวัคซีนไปก่อน ถ้า ๑๐ วันไปแล้ว สัตว์ไม่เจ็บไม่ตาย ให้เลิกฉีดวัคซีนได้
          ๓. ถ้าเป็นสัตว์เลี้ยงในบ้าน แต่ไม่มีประวัติฉีดวัคซีน ถ้าถูกกัดเล็กๆ น้อยๆ  และสัตว์นั้นไม่มีอาการเจ็บป่วย ก็ให้รอดูไปก่อนได้ ๑๐ วัน แต่ถ้าหากสัตว์แสดงพฤติกรรมผิดแปลกไปและหรือแผลที่ถูกกัดลึกเหวอะหวะให้ฉีดวัคซีนเช่นเดียวกันกับข้อ ๒
          ๔.ถ้าเป็นสัตว์เลี้ยงบางประเภท เช่น กระต่าย หนูตะเภา โค กระบือ และม้า ให้พิจารณาดูเป็นรายๆไป เพราะสัตว์พวกนี้โอกาสที่จะนำโรคน้อยกว่าสุนัข โดยพิจารณาว่าทำไมสัตว์เหล่านั้นจึงกัด
          ๕. ถ้าถูกสัตว์ที่สงสัยว่าจะเป็นโรคพิษสุนัขบ้ากัด บาดแผลชัดเจน  ลึก  หรือกัดบริเวณหน้าหรือใกล้ศีรษะ  ควรฉีดเซรุ่มป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าร่วมด้วยโดยเร็วที่สุด