การใช้อัญมณีอย่างจริงจังในด้านต่างๆ มีมานานกว่า ๕,๐๐๐ ปีมาแล้วในอียิปต์ จีน อินเดีย ต่อเนื่องในกรีก โรมัน จนขยายมาทางเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อัญมณีที่เป็นที่นิยมรู้จักในสมัยเริ่มแรก ได้แก่ แอเมทิสต์ ควอตซ์ ผลึกใส การ์เนต ลาพิส-ลาซูลี ไข่มุก ปะการัง แจสเพอร์ หยก มรกตเทอร์คอยส์ เป็นต้น โดยมีรูปแบบของอัญมณีเป็นแบบง่ายๆ เช่น เป็นเม็ดกรวดกลม มน ลูกปัด แกะสลัก ฯลฯและมักใช้โลหะมีค่า เช่น ทองคำ เงิน ทองแดงฯลฯ ร่วมประกอบเป็นเครื่องประดับต่างๆ ด้วย นอกจากจะใช้ประโยชน์ทางด้านความสวยงามทั้งทางกายและสถานที่แล้ว อัญมณีต่างๆ ยังถูกนำมาใช้เป็นเครื่องราง ของขลัง ป้องกันภัย พิษร้าย โรคร้าย ความชั่วร้ายต่างๆ เป็นเครื่องแสดงถึงความมีฐานะ ความมีอำนาจ ความมั่งคั่งใช้เป็นยารักษาโรคหรือแม้กระทั่งใช้แทนเงิน ในสมัยก่อนนั้น ความเจริญ ความรู้ความเข้าใจทางด้านวิทยาศาสตร์ของมนุษย์เรายังมีน้อย หรือมีจำกัดอยู่ในบางที่ บางวัฒนธรรมเท่านั้น คนโบราณจึงมักจะเชื่อถือในอำนาจลึกลับ ความศักดิ์สิทธิ์ อภินิหาร ตลอดจนเรื่องไสยศาสตร์ต่างๆ เลยถือกันว่า อัญมณีแต่ละอย่างแต่ละชนิดจะมีพลังอำนาจพิเศษที่ว่านี้ซ่อนเร้นอยู่ สามารถให้คุณให้โทษแก่ผู้ใช้และผู้สวมใส่ได้แตกต่างกันไป ตัวอย่างเช่น แอเมทิสต์ ในสมัยกรีกเชื่อว่าป้องกันความเมามายได้ ทับทิมหรือการ์เนตสีแดงก็เชื่อว่าป้องกันพิษ รักษาโรค บาดแผลต่างๆ ได้ เป็นต้น ซึ่งแม้ในสมัยต่อมาจะมีการขุดพบอัญมณีชนิดต่างๆ มากขึ้น มีรูปแบบของการตัด ขัด แต่ง เจียระไนต่างๆ มากมาย แต่การใช้ประโยชน์และความเชื่อต่างๆ ของอัญมณีของมนุษย์ ก็ไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปมากนักความคิดและความเชื่อแบบนี้ สามารถพบเห็นได้ในทุกวัฒนธรรม ทุกสังคม ทุกสมัย แม้แต่ในสังคมปัจจุบันนี้ที่ความเชื่อถืออาจจะลดน้อยลงไปบ้างเนื่องจากความรู้ ความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์มีมากขึ้นแต่ก็มีพบเห็นได้บ้าง
จากความเชื่อถือในอำนาจศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลายที่มีมานานนับแต่สมัยโบราณนั่นเอง มนุษย์เราจึงนำอัญมณีหลายชนิด เข้าไปผูกพันกับสิ่งต่างๆ ที่เชื่อว่ามีพลังอำนาจพิเศษ เช่น พระอาทิตย์พระจันทร์ ดาวฤกษ์ ดาวพระเคราะห์ต่างๆ รวมทั้งสิ่งอื่นๆ อีกหลายอย่าง ก่อเกิดเป็นวัฒนธรรม ความนิยมเชื่อถือต่อกันมา ที่ทราบและสนใจกันโดยทั่วไปคือ ความผูกพันของอัญมณีกับเรื่องราวทางโหราศาสตร์ เช่น การจัดแบ่งชนิดอัญมณีให้เข้ากับสัญลักษณ์จักรราศีเกิดเป็นอัญมณีประจำราศี และต่อเนื่องเข้าสู่อัญมณีประจำเดือนเกิด หรือแม้แต่ ฤดูเกิดสัปดาห์เกิด วันเกิด ชั่วโมงที่เกิด เป็นต้น การจัดแบ่งชนิดอัญมณีตามจักรราศี หรืออื่นๆ ก็ไม่ปรากฏหลักฐานที่ชัดเจนแน่นอนว่า เริ่มมาจากที่ใด สมัยใดแน่ มีความเปลี่ยนแปลงมาแล้วมากน้อยแค่ไหน ไม่มีหลักเกณฑ์กำหนดแน่ชัด
จากความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับอัญมณี ซึ่งส่วนใหญ่จะเน้นในทางวิชาการที่กล่าวมาแล้วข้างต้นนี้ก็อาจจะเป็นประโยชน์บ้างไม่มากก็น้อยสำหรับผู้สนใจโดยทั่วไป ไม่ว่าจะเป็นนักอัญมณีมืออาชีพหรือพ่อค้าเพชรพลอยทั้งหลาย ตลอดจนนักเรียนนักศึกษา นักนิยมสะสมอัญมณีสมัครเล่นที่มีความสนใจในเรื่องดังกล่าว สามารถอ่านและศึกษาเป็นความรู้พื้นฐานได้ ซึ่งจะช่วยให้ทราบและเข้าใจถึงความสำคัญของอัญมณี เครื่องประดับทั้งในด้านคุณค่า คุณประโยชน์ในด้านต่างๆทำให้เกิดความรู้สึกอยากมีส่วนร่วม ในการช่วยเสริมสร้างประเทศชาติให้พัฒนาก้าวหน้าได้ โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับการเศรษฐกิจ การค้า การอุตสาหกรรมของประเทศ ด้วยการศึกษาค้นคว้าค้นหา พัฒนาเพิ่มคุณค่าของอัญมณีและเครื่องประดับ ให้เป็น ที่ต้องการของตลาดต่างๆ ทั่วโลกมากยิ่งขึ้น
