ความหมายของการคุมกำเนิด
การคุมกำเนิด หมายถึง การป้องกันการปฏิสนธิ(conception) แต่อาจหมายความอย่างกว้างๆ ว่า การป้องกันการตั้งครรภ์ ซึ่งแบ่งได้เป็น ๒ ชนิดใหญ่ๆ คือ
๑. การคุมกำเนิดแบบชั่วคราว (temporary orreversible contraception) ได้แก่ วิธีที่มีผลเฉพาะขณะที่ใช้ เมื่อเลิกใช้แล้วผู้ใช้จะกลับตั้งครรภ์ได้ตามปกติ
๒. การคุมกำเนิดแบบถาวร (permanent contraception) ได้แก่ วิธีป้องกันการตั้งครรภ์แบบถาวรตลอดไป เช่น การทำหมันแบบต่างๆ
ปัจจุบันการคุมกำเนิดหรือการป้องกันการตั้งครรภ์ มักจะใช้กันในความหมายที่กว้างมาก โดยถือเอาเวลาก่อนหรือหลังการตั้งครรภ์ หรือ การอยู่ร่วมกันเป็นเกณฑ์ ซึ่งอาจแบ่งได้ดังนี้ คือ
๑. ก่อนการปฏิสนธิ
๒. ก่อนการอยู่ร่วมกัน
๓. หลังการอยู่ร่วมกัน หมายถึง ระยะเวลาภายใน ๒๔-๔๘ ชั่วโมงแรก หลังการอยู่ร่วมกัน
๔. ก่อนการขาดประจำเดือน หมายถึงระยะเวลาหลังการอยู่ร่วมกัน แต่ก่อนที่จะถึงกำหนดที่ควรมีประจำเดือน
๕. ภายใน ๒ สัปดาห์แรกที่เริ่มขาดประจำเดือน ระยะนี้บางแห่งถือว่ายังไม่ทราบแน่ว่าจะตั้งครรภ์หรือไม่ จึงอาจมีวิธีการบังคับให้ประจำเดือนมาได้ หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า "การขับประจำเดือน" ซึ่งคล้ายคลึงกับ "การปรับประจำเดือน" (menstrual regulation)ในปัจจุบัน
๖. ระยะที่ทราบว่าตั้งครรภ์แน่นอนแล้ว หรือเมื่อขาดประจำเดือนเลย ๒ สัปดาห์ ซึ่งการป้องกันการตั้งครรภ์ในระยะนี้ย่อมหมายถึงการทำแท้งนั่นเอง กฎหมายไทยในปัจจุบัน อนุญาตให้ทำแท้งได้เมื่อการตั้งครรภ์นั้นจะมีผลร้ายต่อสุขภาพของหญิง หรือเป็นการตั้งครรภ์จากการถูกข่มขืนเท่านั้น
แม้การคุมกำเนิดจะมีมานานตั้งแต่สมัยอียิปต์โบราณกว่า ๔,๐๐๐ ปีมาแล้ว และได้มีการปรับปรุงและคิดค้นหาวิธีใหม่อยู่ตลอดมา ก็ยังไม่มีวิธีใดที่ดีพร้อมและเหมาะสมสำหรับทุกคน จึงจำเป็นต้องมีวิธีคุมกำเนิดหลายวิธีไว้สำหรับเลือกใช้
การที่จะพิจารณานำวิธีใดมาใช้นั้น ต้องคำนึงถึงการยอมรับของสังคมด้วย วิธีที่มีผู้นิยมใช้โดยสม่ำเสมอแม้ประสิทธิภาพจะไม่ดีนัก ยังได้ผลดีกว่าวิธีที่มีประสิทธิภาพดีเยี่ยมแต่ไม่มีผู้นิยมใช้
การคุมกำเนิดแบบชั่วคราว
แบ่งออกเป็น ๒ ประเภท คือ
๑. การคุมกำเนิดแบบชั่วคราวที่ต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์
๒. การคุมกำเนิดแบบชั่วคราวที่ไม่ต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์
การคุมกำเนิดแบบถาวร คู่สามีภรรยาที่มีลูกเพียงพอแล้ว และไม่ต้องการที่จะมีลูกอีก สามารถป้องกันการมีลูกได้ตลอดไปโดยการคุมกำเนิดแบบถาวร นั่นคือ การทำหมัน ซึ่งได้แก่ การทำหมันหญิง และการทำหมันชาย
