มีธรรมเนียมอย่างหนึ่งในพระราชวงศ์ที่ทรงถือปฏิบัติกันเป็นการภายใน บุคคลภายนอกทั่วไปไม่ค่อยจะมีโอกาสได้ทราบกันแพร่หลายนัก คือ ธรรมเนียมที่เจ้านายทรงเรียกกันโดยย่อว่า “โปเจียม” คำนี้สันนิษฐานว่ามาจากภาษาจีน แปลว่า ลำดับก่อนหลังกัน หมายความว่าในงานพระราชพิธีที่เป็นทางราชการ หรือในงานเสด็จพระราชดำเนินอย่างเป็นทางราชการในโอกาสต่างๆ พระราชวงศ์ที่ทรงไปร่วมในงานนั้น จะทรงมีลำดับลดหลั่นกันตามฐานะในพระราชวงศ์หากมีกรณีที่ต้องทรงพระดำเนินตามเสด็จพระราชดำเนิน หรือทรงปฏิบัติพระกรณียกิจก่อนหลังกัน จะทรงถือลำดับที่กำหนดนี้เป็นสำคัญ ต่อมาภายหลัง เมื่อเจ้านายในพระราชวงศ์มีจำนวนน้อยลง แต่บุตรหลานผู้สืบราชสกุลชั้นหม่อมราชวงศ์และหม่อมหลวงมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นธรรมเนียมนี้ก็อนุโลมมาใช้เพื่อจัดลำดับผู้ที่อยู่ในราชสกุลต่าง ๆ ด้วยเช่นกัน และยังคงถือปฏิบัติกันอยู่จนทุกวันนี้
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระราชนิพนธ์เรื่อง “ธรรมเนียมราชตระกูลในกรุงสยาม” อธิบายหลักของธรรมเนียมในเรื่องนี้ไว้อย่างชัดเจน แต่ควรคำนึงว่า ในสมัยที่ทรงพระราชนิพนธ์นั้นเป็นเวลาที่มีเจ้านายหลายพระองค์มาก ซึ่งมีทั้งเจ้านายฝ่ายพระบรมมหาราชวัง ฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) และฝ่ายพระราชวังบวรสถานภิมุข (วังหลัง) หลักที่ทรงจำแนกจึงทรงแยกแยะฐานะของเจ้านายไว้อย่างละเอียด แต่ในปัจจุบันพระราชวงศ์มีจำนวนน้อยลง การจำแนกอย่างละเอียดเช่นนั้น อาจจะยากเกินความเข้าใจของคนในสมัยปัจจุบัน ในที่นี้จึงจะขออธิบายแต่เพียงหลักสำคัญแห่งการจัดลำดับและยกตัวอย่างประกอบแต่พอสมควรเท่านั้น
ในเบื้องต้นพึงเข้าใจว่า พระบรมราชอิสริยยศและพระบรมเดชานุภาพของพระมหากษัตริย์ผู้ทรงปกครองแผ่นดินพระองค์ทรงอยู่ในฐานะพระประมุขแห่งพระราชวงศ์ ต่อจากนั้นคือพระราชอิสริยยศสำหรับตำแหน่งสมเด็จพระบรมราชินี ต่อจากนั้นไป จึงเป็นเจ้านายลำดับต่างๆ ที่ถือเอาสกุลยศ หมายถึง พระยศที่ได้ด้วยพระชาติกำเนิด คือ ทรงเป็นเจ้าฟ้าพระองค์เจ้าหรือหม่อมเจ้า ลดหลั่นกันลงไป
สำหรับในรัชกาลปัจจุบัน ลำดับที่ทรงพระดำเนินของพระราชวงศ์ในปัจจุบันนี้ (พุทธศักราช ๒๕๔๐) เป็นดังนี้
ลำดับที่ ๑ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร
ลำดับที่ ๒ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ลำดับที่ ๓ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี
(สามพระองค์นี้ ทรงเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้า ในพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลปัจจุบัน)
ลำดับที่ ๔ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี
(พระองค์นี้ทรงเป็นเจ้าฟ้า พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖)
ลำดับที่ ๕ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์
(พระองค์นี้ ทรงเป็นสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอเจ้าฟ้า ในพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลปัจจุบัน มิได้ทรงเป็นพระราชธิดาในพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลก่อน)
ลำดับที่ ๖ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ
ลำดับที่ ๗ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา
ลำดับที่ ๘ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์
ลำดับที่ ๙ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิติคุณ
(สามพระองค์นี้เป็นพระเจ้าหลานเธอโดยตรง ในพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลปัจจุบัน)
ลำดับที่ ๑๐ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าในรัชกาลที่ ๕ เช่น พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ
(ลำดับนี้ เป็นพระเจ้าหลานเธอโดยตรงในรัชกาลที่ ๕ ที่พระบิดาเป็นเจ้าฟ้า พระมารดาเป็นเจ้า หรือทรงยกย่องเป็นพิเศษ)
ลำดับที่ ๑๑ พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าในรัชกาลที่ ๕ เช่น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุขุมาภินันท์ และพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลฉัตร เป็นต้น
(ลำดับนี้ เป็นพระเจ้าหลานเธอโดยตรงในรัชกาลที่ ๕ ที่พระบิดาเป็นเจ้าฟ้า มารดาเป็นหม่อมห้าม หรือพระบิดาและพระมารดาเป็นพระองค์เจ้า ในระหว่างชั้นเดียวกัน ทรงพระดำเนินตามลำดับยศของพระบิดา)
ลำดับที่ ๑๒ หม่อมเจ้าสิริวัณวรี มหิดล
(ลำดับนี้ เป็นหม่อมเจ้าหลานเธอโดยตรงในพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลปัจจุบัน)
ลำดับที่ ๑๓ หม่อมเจ้าในรัชกาลที่ ๔
(ลำดับนี้ เป็นหม่อมเจ้าหลานเธอโดยตรงในรัชกาลที่ ๔ ในระหว่างชั้นเดียวกัน ทรงดำเนินตามลำดับยศของพระบิดา)
ลำดับที่ ๑๔ หม่อมเจ้าในรัชกาลที่ ๕
(ลำดับนี้ เป็นหม่อมเจ้าหลานเธอโดยตรงในรัชกาลที่ ๕ ในระหว่างชั้นเดียวกัน ทรงดำเนินตามลำดับยศของพระบิดา)
ลำดับที่ ๑๕ หม่อมเจ้าในกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ กรมพระราชวังบวรสถานมงคลในรัชกาลที่ ๕ (ลำดับนี้ เป็นหม่อมจ้าหลานเธอโดยตรงในกรมพระราชวังบวรสถานมงคล หรือวังหน้ารัชกาลที่ ๕ ในระหว่างชั้นเดียวกัน ทรงดำเนินตามลำดับยศของพระบิดา)
อนึ่ง พึงเข้าใจว่าลำดับที่ลดหลั่นกันข้างต้นนี้ เป็นลำดับที่ทรงพระดำเนินตามทางราชการในทางส่วนพระองค์อาจจะทรงปฏิบัติผิดแผกไปบ้าง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายเรื่องนี้ว่า
“ที่ว่ามานี้เป็นการสมควรฤๅ ที่เคยเป็นธรรมเนียมรู้อยู่ด้วยกันทุกคนว่าต้องเดินดังนี้ แต่บางทีเจ้าฟ้าที่ท่านอยู่ในสำรับชั้นเอกด้วยกันท่านยอมเดินหลังเจ้านายชั้นซึ่งท่านเป็นพี่ป้าน้าอาผู้ใหญ่ เพื่อจะให้เป็นการเคารพแลเป็นการอ่อนน้อมก็มี แต่ท่านผู้ที่เดินหน้ามิสู้จะเต็มใจเมื่อเวลาถึงยศจริง ๆ ก็ต้องเป็นตามลำดับดังนี้ที่ลดหย่อนให้กันนั้นเป็นแต่การภายนอก”
