เรือนพื้นบ้าน - อ่านสารานุกรมไทย

           เรือนพื้นบ้าน เป็นเรือนที่สร้างขึ้นในชนบทและเขตใกล้ชุมชน ซึ่งผู้เป็นเจ้าของมีอาชีพเพาะปลูก เลี้ยงสัตว์ และประมง เช่น ชาวไร่ ชาวนา ชาวสวน และชาวประมง จะใช้วัสดุท้องถิ่นที่หามาได้ง่าย ๆ ราคาถูก ฝีมือปลูกสร้างไม่ใคร่ประณีต แต่มีความงามทางด้านรูปทรง สัดส่วน ขนาดของตัวไม้ ตลอดจนมีความกลมกลืนกับธรรมชาติอย่างดียิ่ง เรือนพื้นบ้านนี้มีอยู่ในเขตภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้

          เรือนไทยเดิมและเรือนพื้นบ้านในชนบททั่วไป  มิได้ตั้งอยู่อย่างโดดเดี่ยวตามลำพังชาวบ้านได้สร้างบ้านปลูกเรือนรวมตัวกันขึ้นจนเป็นหมู่บ้าน ตำบล และอำเภอต่างๆ ตามที่เราเห็นกันอยู่จนทุกวันนี้
  
          บ้านเรือนที่ตั้งอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม เรียกว่า หมู่บ้าน หมู่บ้านที่ตั้งอยู่ตามสภาพภูมิศาสตร์ มีลักษณะต่างๆ กันไป ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกในการดำรงชีวิต ภาคเหนือมีภูเขามาก ที่ราบน้อย อุดมไปด้วยแม่น้ำลำธาร ลำห้วย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีภูเขาและที่ราบปนกันแต่ขาดแคลนน้ำ  ส่วนใหญ่แห้งแล้ง  ต้องอาศัยแต่เฉพาะน้ำฝน ภาคกลางเป็นที่ราบลุ่ม  น้ำท่วมถึง มีแม่น้ำไหลผ่านหลายสาย ภาคใต้มีภูเขาและที่ราบปนกันแต่ฝนตกชุกตลอดปี  สภาวะดังกล่าวเป็นผลผลักดันให้เกิดหมู่บ้านหลาย ๆ ลักษณะ ซึ่งจะกล่าวพอเป็นตัวอย่าง ดังนี้

          หมู่บ้านริมทาง เกิดขึ้นจากการสัญจรไปมาของผู้คนที่ใช้ยานพาหนะทางบก ซึ่งจะมาหยุดพักตรงช่วงนั้น ชาวบ้านจะนำสินค้ามาแลกเปลี่ยน ซื้อขายตามชุมทางต่าง ๆ และสร้างบ้านเรือนขึ้นแล้วขยายไปตามความยาวของถนนจนเป็นแถวทั้งสองข้างทาง เช่น หมู่บ้านในจังหวัดลำปาง