ไซนัส หมายถึง โพรงอากาศที่อยู่ในกระดูกรอบโพรงจมูก ไซนัสมีทั้ง ๒ ข้าง ขวาและซ้าย โดยมีจำนวนไซนัสเท่าๆ กัน ไซนัสมี ๔ ชนิด
๑. ไซนัสในกระดูกโหนกแก้ม มีข้างละ ๑ โพรง ขนาดใหญ่เท่าๆ กันทั้ง ๒ ข้าง
๒. ไซนัสในกระดูกหน้าผาก มีข้างละ ๑ โพรง ส่วนมากขนาดไม่เท่ากัน
๓. ไซนัสในกระดูกเอทมอยด์ (ethmoid) เป็นโพรงอากาศขนาดเล็กอยู่ ๒ ข้าง ของโพรงจมูกและอยู่รอบขอบลูกตาด้านใน แต่ละข้างมีประมาณ ๑๐ โพรงขนาดต่างๆ กัน
๔. ไซนัสในกระดูกสฟีนอยด์ (sphenoid) มีข้างละ ๑ โพรง โดยมีผนังบางๆ กั้นเป็นขวาและซ้าย
เป็นไซนัสส่วนลึกสุดต่อจากโพรงจมูกด้านหลังของบริเวณใต้สมอง โพรงอากาศไซนัสทุกโพรงติดต่อกับโพรงจมูกโดยมีรูเปิดขนาดเล็กมากเปิดเข้าในโพรงจมูกตรงตำแหน่งต่างๆ กัน เยื่อเมือกบุในจมูกและในไซนัสเป็นชนิดเดียวกันและติดต่อกัน การอักเสบในจมูกจึงลุกลามเข้าไซนัสได้ง่าย เยื่อเมือกในจมูกบวมหนาจากโรคภูมิแพ้ ทำให้เยื่อเมือกในไซนัสบวมหนาด้วย ถ้าเอกซเรย์ไซนัสจะพบว่าเยื่อบุไซนัสหนากว่าปกติเล็กน้อย ซึ่งทำให้เข้าใจผิดกันบ่อยว่าเป็นไซนัสอักเสบ แต่ความจริงแล้วไซนัสยังไม่อักเสบ และไม่มีหนองในไซนัส โดยทั่วไปไซนัสอักเสบเรื้อรังจะไม่ทำให้มีอาการไข้ปวดหรือบวมดังกล่าวมาแล้ว ไม่ปวดศีรษะ อาการสำคัญ คือ คัดจมูก น้ำมูกข้น เหนียว เสมหะมากข้นเหนียว อาจมีสีเขียวและมีกลิ่นเหม็น ในเด็กจะเห็นได้ชัดเจนโดยมีน้ำมูกข้นไหลออกมาที่รูจมูก โดยที่เด็กยัง วิ่งเล่นได้ตามปกติ ไม่มีอาการของการเจ็บป่วย เสมหะติดคอมากๆ ทำให้รำคาญต้องขากบ่อยๆ ไอหรืออาเจียนเวลารับประทานอาหาร บางรายมีไอเรื้อรังเสียงแหบ หูอื้อ จมูกไม่ได้กลิ่น หากตรวจจะพบน้ำมูกข้นในจมูกและบริเวณหลังจมูก ในรายที่เป็นนานๆ อาจจะพบริดสีดวงจมูกด้วย เอกซเรย์ไซนัสจะพบการเปลี่ยนแปลงชัดเจน เช่น ไซนัสทึบทั้งโพรงแบบหนองอัดแน่น เยื่อบุหนามาก หรือเห็นเป็นถุงน้ำ หรือก้อนเนื้อก็ได้ บางรายเห็นเป็นระดับหนอง การตรวจด้วยกล้องส่องไซนัสจะเห็นพยาธิสภาพชัดเจน
ไซนัสอักเสบ สามารถรักษาให้หายได้ถ้าผู้ป่วยมารับการตรวจและร่วมมือในการรักษาอย่างเต็มที่ การที่มีคำพูดอยู่เสมอๆ ว่า "โรคไซนัสรักษาไม่หาย" นั้นไม่เป็นความจริงเสมอไป ที่ว่ารักษาไม่หายนั้นส่วนมากเกิดจากการเข้าใจผิดที่เรียกโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ว่าเป็นโรคไซนัสอักเสบ ผู้ป่วยโรคภูมิแพ้มีอาการคล้ายโรคหวัด มักจะคิดว่าเป็นหวัดเรื้อรัง และเป็นโรคไซนัส โรคไซนัสโดยทั่วไปไม่ทำให้เกิดอาการปวดศีรษะเรื้อรังมึน เรียนหนังสือไม่รู้เรื่อง หรือความจำเสื่อมอาการดังกล่าวเกิดจากสาเหตุอื่นๆ มากกว่าที่จะเกิดจากโรคไซนัสอักเสบ
อย่างไรก็ตาม โรคไซนัสอักเสบเฉียบพลันหรือเรื้อรังที่ไม่ได้รับการรักษา ปล่อยปละละเลย ก็อาจจะเกิดโรคแทรกซ้อนที่เป็นอันตรายได้ เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ฝีในสมอง การอักเสบรุนแรงของกระดูกหน้าผากหรือโหนกแก้ม เป็นฝีในเบ้าตาหรือรอบลูกตาประสาทตาอักเสบทำให้ตาบอดได้ มีรูทะลุจากโพรงไซนัสเข้าช่องปาก เป็นก้อนเนื้อหรือถุงหนองในไซนัสที่พบบ่อยและรักษาหายขาดยากคือโรคริดสีดวงจมูก
