ช้างเผือกเป็นราชพาหนะคู่พระบารมีของพระมหากษัตริย์ มีฐานะเทียบเท่าเจ้านายชั้นเจ้าฟ้า ดังจะเห็นได้จากพระกรรม์ภิรมย์ คือฉัตร ๕ ชั้น ทำด้วยผ้าขาวลงยันต์ มี ๓ องค์ด้วยกัน คือ พระเสนาธิปัต พระฉัตรชัย และพระเกาวพ่าห์ เป็นเครื่องสูงที่ใช้กางเชิญนำพระราชยานเวลาเสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนพยุหยาตรา และใช้พระกรรม์ภิรมย์สวมถุงเข้ากระบวนพระอิสริยยศแห่นำเสด็จพระราชวงศ์ชั้นเจ้าฟ้าในพระราชพิธีโสกันต์ เป็นต้น ในพระราชพิธีสมโภชขึ้นระวางช้างสำคัญก็ใช้พระกรรม์ภิรมย์สวมถุงแห่นำเช่นเดียวกัน นอกจากนี้ยังเห็นได้จากที่พราหมณ์อ่านคำฉันท์ดุษฎีสังเวยกล่อมช้างและกาพย์ขับไม้ ซึ่งถือว่าเป็นของสูงจะมีเฉพาะพระราชพิธีสำคัญ ๆ ได้แก่ การสมโภชพระมหาเศวตฉัตรและเครื่องสิริราชกกุธภัณฑ์ในพระราชพิธีฉัตรมงคล พระราชพิธีสมโภชขึ้นระวางช้างสำคัญ และพระราชพิธีที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เป็นพิเศษ เช่น คำฉันท์ดุษฎีสังเวยและกาพย์ขับไม้สมโภชพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร เนื่องในพระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครบ ๒๐๐ ปี เป็นต้น
เนื้อความในคำฉันท์ดุษฎีสังเวยกล่อมช้างเป็นการกล่าวสรรเสริญเทพเจ้าและขอพรอำลาไพรที่ช้างเคยอาศัยอยู่ การได้ช้างเชือกนั้นมาสู่พระบารมีพระมหากษัตริย์ ชมเมืองที่ช้างจะมาอยู่ และสอนช้างซึ่งคล้ายกับสอนคน ทั้งนี้เนื่องจากช้างเป็นสัตว์ฉลาดกว่าสัตว์อื่น ๆสามารถฝึกได้และเข้าใจภาษามนุษย์ และชอบความอ่อนโยนเช่นเดียวกับคน
ส่วนกาพย์ขับไม้ นิยมแต่งเป็น ๕ แผด(อ่านว่า ผะแด แปลว่า คำ เป็นภาษาเขมร เพราะ เรื่องช้างได้รับมาจากเขมรตั้งแต่สมัยอยุธยา)
ช้างสำคัญในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มี ๑๐ เชือกในปัจจุบันอยู่ที่โรงช้างต้น สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต ยกเว้นพระเศวตวรรัตนกรี ซึ่งได้ล้ม ณ จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๐ และ พระเศวตสุรคชาธาร ซึ่งล้ม ณ โรงช้างต้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๐ คือ ช้างพลายเผือกลูกบ้าน ตกลูกที่บ้านนายแก้ว ปัญญาคง ตำบลอ่อนใต้ อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ พันตำรวจเอก นิรันดร ชัยนาม ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ น้อมเกล้าฯ ถวาย สมโภชขึ้นระวาง ณ จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อวันที่ ๒๔มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๙
