รูปทรงจารึก - อ่านสารานุกรมไทย

          ศิลาจารึกเป็นเอกสารโบราณที่มีรูปทรงและขนาดแตกต่างกันหลายอย่าง เล็กบ้าง ใหญ่บ้าง ยาวบ้าง สั้นบ้าง ไม่มีรูปแบบที่แน่นอนนอกจากนั้นยังมีอายุนานนับร้อยปีขึ้นไป  บางชิ้นมีอายุนานกว่าพันปีก็มี จึงย่อมจะมีสภาพชำรุดสึกกร่อนไปได้   แม้ว่าวัตถุที่ใช้จารึกจะแข็งแกร่งคงทนที่สุดก็ตาม  ลักษณะการชำรุดของจารึกนั้นเป็นไปได้ทั้งโดยธรรมชาติและฝีมือมนุษย์

          รูปทรงจารึกเมื่อแรกสร้าง  จะมีรูปร่างและขนาดตามวัตถุประสงค์ ความรู้และความชำนาญของผู้สร้าง  ซึ่งมีส่วนสัมพันธ์กับสถานที่ซึ่งจะใช้จารึก  ถ้าผู้สร้างจารึกมีวัตถุประสงค์หรือมีความตั้งใจที่จะปักจารึกไว้ตามสถานที่ต่าง ๆ ไว้ให้คนทั่ว ๆ ไปได้เห็นจะนิยมทำเป็นรูปเสมา เสาแปดเหลี่ยมและเสาสี่เหลี่ยม  เป็นต้นนอกจากนั้นยังมีจารึกที่อยู่กับส่วนต่าง ๆ  ของอาคาร  ศาสนสถาน  เช่น  ผนังช่องประตู  เป็นต้น และจารึกตามสถานที่ธรรมชาติ  เช่น ผนังถ้ำและหน้าผา เป็นต้น

          จารึกต่าง ๆ  นั้นในปัจจุบัน บางชิ้นรูปร่างและขนาดเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม  และมีร่องรอยความชำรุด ร้าว แตก หักเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยบิ่นตามขอบหรือส่วนต่าง ๆ   รูปทรงของจารึกเหล่านี้เปลี่ยนแปลงเพราะสาเหตุหลายประการ คือ
 
          เกิดจากความตั้งใจของมนุษย์ที่จะนำจารึกมาทำเป็นอย่างอื่น เมื่อล่วงพ้นสมัยมาแล้วด้วยเห็นว่ามีประโยชน์ดีกว่า  หรือด้วยเหตุผลทางการเมือง เช่น นำศิลาจารึกมาทำเป็นหินลับ-มีด หรือนำมาใช้เป็นผนังช่องประตูศาสนสถานเป็นต้น

          เกิดจากการถูกทำลายโดยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ของคนในสมัยหลัง เช่น นำศิลาจารึกใบสักการะบูชา ปิดทองคำเปลวจนเต็มด้วยความเชื่อว่าเป็นของศักดิ์สิทธิ์ ใช้เป็นที่รองล้างเท้าหน้าบันไดบ้าน หรือกะเทาะเล่น เป็นต้น