ประโยชน์ของสมุนไพร - อ่านสารานุกรมไทย

          เมื่อพิจารณาประโยชน์ของสมุนไพรในประเทศที่พัฒนาแล้ว จะเห็นว่าสมุนไพรมีประโยชน์คือ
          ๑. เป็นวัตถุดิบในการผลิตตัวยาสำคัญ  เช่น ซิงโคนาใช้ผลิตควินิน ดูบอยเซีย (duboisia) ใช้ผลิตอะโทรปีน (atropine) เป็นต้น
          ๒. เป็นวัตถุดิบในการผลิตสารตั้งต้นในการสังเคราะห์ยา  เช่น พืชสกุลกลอย เป็นวัตถุดิบในการผลิตไดออสเจนิน (diosgenin) ซึ่งเป็นสารตั้งต้นในการผลิตยาประเภทสเตียรอยด์ (steroid)หรือน้ำมันพืชเป็นวัตถุดิบในการผลิตบีตาซิโตสเตียรอล (beta sitosterol) ซึ่งใช้ผลิตยาสเตียรอยด์เป็นต้น
          ๓. เป็นแบบอย่างในการสังเคราะห์ยา  ยาส่วนใหญ่ที่ใช้ในปัจจุบันมีต้นกำเนิดจากธรรมชาติแทบทั้งสิ้น เมื่อค้นพบตัวยาสำคัญจากธรรมชาติแล้วจึงมีการสังเคราะห์เลียนแบบขึ้น การศึกษาหายาใหม่ๆ จากพืชจึงยังคงดำเนินอยู่ต่อไป
          ๔. เป็นผลิตภัณฑ์เพื่อบำรุงสุขภาพ  ในช่วงเวลา  ๔-๕ ปีที่ผ่านมานี้ชาวตะวันตกได้หันมานิยมใช้ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติมากยิ่งขึ้น  เนื่องจากกลัวความเป็นพิษรุนแรงจากยาสังเคราะห์และสารตกค้างจากกระบวนการสังเคราะห์ นอกจากนี้ยังเนื่องมาจากความเชื่อที่ว่าในพืชและสัตว์มีระบบการป้องกันตัวเองที่คล้ายคลึงกัน  เช่นระบบเอนไซม์ เป็นต้น จึงเชื่อว่าผลิตภัณฑ์จากพืชและสัตว์น่าจะปลอดภัยกับคนด้วย ตัวอย่างเช่น โสม นมผึ้ง และเกสรผึ้ง เป็นต้น

          จะเห็นว่าแม้แต่ประเทศที่พัฒนาแล้วก็ยังตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญของสมุนไพรสำหรับประเทศไทยนั้นเรื่องการแพทย์แผนไทยและสมุนไพรได้ถูกละเลยกันไประยะหนึ่ง   การที่จะพัฒนานำมาใช้ใหม่อีกครั้งจึงจำเป็นต้องผ่านขั้นตอนต่างๆ  สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติจึงได้ตั้งคณะทำงานเพื่อหาแนวทางในการพัฒนาสมุนไพรในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ  ฉบับที่  ๕ (พ.ศ.๒๕๒๕-๒๕๒๙) โดยได้สรุปแนวทางที่สำคัญไว้ ๔ ประการ คือ
          ๑. การพัฒนาเพื่อการส่งออก
          ๒. การพัฒนาเพื่ออุตสาหกรรมยา
                    ๒.๑ อุตสาหกรรมยาแผนโบราณ
                    ๒.๒ อุตสาหกรรมยาแผนปัจจุบัน
          ๓. การพัฒนาเพื่อใช้ในการสาธารณสุขมูลฐาน
          ๔. การพัฒนาเพื่อยุทธปัจจัย 

          ต่อมาในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ  ฉบับที่  ๖  คณะกรรมการพัฒนาสมุนไพรได้พิจารณาเห็นว่ารายชื่อยาที่ใช้เป็นยุทธปัจจัยสอดคล้องกับรายชื่อยาในอุตสาหกรรมยาแผนปัจจุบันจึงรวมเข้าเป็นหัวข้อเดียวกับการพัฒนาเพื่ออุตสาหกรรมยา

          โดยทั่วไปประชาชนไทยมีพฤติกรรมการรักษาอาการเจ็บไข้ของตนเองและครอบครัวเป็น ๓ แบบ คือ
           ๑. ใช้บริการจากสถานบริการของรัฐ  ซึ่งเป็นการให้บริการในรูปของการแพทย์แผนตะวันตก
          ๒. พึ่งพาแพทย์พื้นบ้าน
          ๓. รักษาตนเอง

          จะเห็นได้ว่าการรักษาตนเอง  และการพึ่งพาแพทย์พื้นบ้านนั้นยังมีความสำคัญต่อคนไทยเป็นจำนวนมาก  โดยเฉพาะในชนบทที่ห่างไกลจากสถานบริการของรัฐ การรักษาตนเองมีข้อดีที่เป็นการรักษาอาการเจ็บป่วยเบื้องต้นก่อนอาการจะกำเริบมากขึ้นและเป็นการประหยัดค่าใช้จ่ายแต่ก็จะต้องจำกัดอยู่เฉพาะโรคที่สามารถวินิจฉัยและรักษาตนเองได้เท่านั้น  การส่งเสริมการใช้สมุนไพรจึงจำเป็นต้องพิจารณาขีดความรู้และความสามารถของประชาชนโดยเฉพาะชาวชนบทเป็นสำคัญ