โรคบิด หมายถึง โรคที่ทำให้เกิดอาการในระบบทางเดินอาหาร อันได้แก่ ปวดท้อง ท้องเดินถ่ายอุจจาระบ่อยครั้ง อาจจะถ่ายครั้งละมากๆ หรือน้อยก็ได้ อุจจาระจะมีลักษณะพิเศษ คือ มีมูกปนเลือด หรือในบางครั้งจะมีมูกอย่างเดียว และมีอาการปวดถ่วงบริเวณทวารหนัก
เชื้อต้นเหตุ โรคบิดเกิดจากเชื้อ ๒ ประเภท ดังต่อไปนี้คือ
๑. บิดอะมีบา เกิดจากเชื้อปรสิตเซลล์เดียว ซึ่งมีชื่อว่า อะมีบา มีชื่อเต็มว่า เอ็นตามีบาฮิสโทไลติกา (Entamoeba histolytica)
๒. บิดบะซิลลารี เกิดจากเชื้อบัคเตรีซึ่งจัดไว้ในสกุลชิเกลลา (Shigella) มีอยู่หลายชนิด ซึ่งแบ่งออกเป็นสองกลุ่มใหญ่ๆ คือ กลุ่มที่ทำให้เกิดอาการรุนแรงเรียกว่า กลุ่มชิเกลลา ดีเซ็นเทอเรีย (Shigella dysenteria) ส่วนกลุ่มที่ทำให้เกิดอาการอ่อนเรียกว่าชิเกลลา พาราดีเซ็นเทอเรีย (Shigella paradysenteria)บิดประเภทนี้บางครั้งเรียกว่า บิดชิเกลโลซิส (shigellosis หรือ shigella dysentery)
ต่อไปนี้จะกล่าวถึงเฉพาะเรื่องบิดชิเกลลาสำหรับบิดอะมีบานั้น จะกล่าวถึงในเรื่องของโรคจากสัตว์เซลล์เดียว
ระยะฟักตัว หลังจากรับเชื้อเข้าไปประมาณ ๑-๗ วัน จะเริ่มมีอาการของโรค โดยเฉลี่ยแล้วระยะฟักตัวของโรคจะสั้นกว่า ๔ วัน
ลักษณะอาการ ผู้ป่วยที่เป็นบิดลบะซิลลารีนั้นจะเริ่มป่วยทันทีโดยมีอาการอุจจาระร่วง มีอาการปวดถ่วงทวารหนัก อุจจาระเป็นน้ำ มีมูกหรือเลือดปนและถ่ายบ่อยๆ นอกจากนี้ยังมีอาการไข้สูงอีกด้วย บางรายที่มีอาการอ่อนจะมีอาการต่างๆ ดังกล่าวเพียงเล็กน้อยเท่านั้น
การติดต่อ เชื้อโรคจะแพร่ออกมากับอุจจาระของผู้ป่วย เชื้อนี้จะลงไปปนเปื้อนอยู่กับน้ำ และอาหารได้ เชื้ออาจติดไปกับมือของผู้ป่วยโดยการปนเปื้อนโดยตรงหรือโดยแมลงวันเป็นพาหะนำไป ระหว่างที่ป่วยจะมีเชื้อออกมากับอุจจาระตลอดเวลา และเชื้อจะหมดไปภายในเวลา ๒-๓ สัปดาห์ ในบางรายอาจพบว่าเป็นพาหะอมโรคได้ แต่น้อยกว่ากรณีของไข้ไทฟอยด์
โรคนี้เป็นโรคประจำถิ่นอยู่ในเขตร้อน โดยเฉพาะประเทศไทยของเรามีรายงานผู้ป่วยทุกๆ ท้องที่ทุกๆ ปี ทั้งนี้เนื่องจากการสุขาภิบาลเกี่ยวกับอาหาร และน้ำบริโภคยังไม่ดีพอ
การป้องกันและควบคุมโรค การป้องกันล่วงหน้าและการป้องกันเมื่อมีผู้ป่วย ให้ดำเนินการเช่นเดียวกับไข้ไทฟอยด์ เว้นแต่ว่าโรคบิดยังไม่สามารถป้องกันโดยการฉีดวัคซีนเนื่องจากยังไม่มีวัคซีนที่มีคุณภาพดี
