การพัฒนาชนบทตามโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริทั้งหลายนั้น เน้นเรื่องที่สำคัญ เป็นกลวิธีและแนวทางแก้ปัญหา ดังนี้ เกษตรกรรมเป็นอาชีพพื้นฐานของสังคมชนบทไทยมาทุกยุคทุกสมัย ประชากรของประเทศประมาณสองในสามอยู่ในภาคเกษตรกรรมการพัฒนาการเกษตรจึงเป็นเป้าหมายที่สำคัญของการพัฒนาชนบทและประเทศเป็นส่วนรวมมาตลอดโดยสาขาเกษตรเป็นสาขาที่ได้รับความสำคัญอย่างสูงในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติทุกฉบับ
แม้ว่าผลการพัฒนาที่ผ่านมาจะทำให้ภาคเกษตรกรรมได้เจริญก้าวหน้าไปอย่างมากก็ตามเกษตรกรรมก็ยังเป็นสาขาการผลิตที่มีปัญหาต่างๆ อีกหลายประการ ปัญหาหลักประการหนึ่งของการพัฒนาการเกษตรในปัจจุบัน ก็คือเรื่องของประสิทธิภาพการผลิต ปัจจัยหนึ่งที่มีผลต่อประสิทธิภาพการผลิตทางการเกษตร ก็คือความรู้ความเข้าใจในการผลิตตามหลักวิชาการสมัยใหม่
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงให้ความสำคัญต่อปัญหาดังกล่าว ดังพิจารณาได้จากแนวพระราชดำริ ดังนี้
"...ชีวิตของเกษตรกรหรือของคนทุกคนหารกิน มีเสื้อใส่ แล้วก็มีที่อยู่อาศัย มียารักษาโรค...ในด้านอาชีพของเกษตรกรต้องมีการเพาะปลูก การเพาะปลูกหรือการทำมาหากินนี้ก็ต้องอาศัยหลักวิชา หลักวิชาตั้งแต่พืชพันธุ์ใดที่สมควร วิธีการใช้ปุ๋ย ใช้เครื่องทุ่นแรง คือวิชาการนั้นเองก็เป็นส่วนหนึ่งของชีวิต ...ในเรื่องวิชาการก็เช่นเดียวกัน สมัยนี้เขาใช้เครื่องมือทุ่นแรงเขาใช้ปุ๋ย เขาใช้วิชาการ แต่วิชาการเหล่านี้มันก็แพง ฉะนั้น ถ้าพยายามที่จะปฏิบัติให้อยู่ในขอบเขตของกำลังเสียก่อน แล้วก็ค่อยเสริมสร้างขึ้นมาให้ค่อยๆ มีวิชาการมากขึ้น ก็จะมั่นคง..."
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงมีแนวพระราชดำริประการต่อมาคือ การสร้างเสริมสิ่งที่ชาวชนบทขาดแคลนและเป็นความต้องการอย่างสำคัญ คือความรู้ ทรงเห็นว่า ชาวชนบทควรจะมีความรู้ในเรื่องการทำมาหากิน การทำการเกษตร โดยใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ ในเรื่องนี้ทรงเน้นถึงความจำเป็นที่จะต้องมี "ตัวอย่างของความสำเร็จ" ในเรื่องการพึ่งตนเอง ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะให้ราษฎรในชนบทได้มีโอกาสได้รู้ได้เห็นถึงตัวอย่างของความสำเร็จนี้และนำไปปฏิบัติได้เอง จึงทรงปรารถนาที่จะให้ตัวอย่างของความสำเร็จทั้งหลายได้กระจายไปสู่ท้องถิ่นต่างๆ ทั่วประเทศ ประเด็นต่อไปที่สำคัญยิ่งกว่านั้นก็คือ การนำเอาความรู้ในด้านเทคโนโลยีการเกษตรสมัยใหม่เข้าไปให้ถึงมือชาวชนบทอย่างเป็นระบบและต่อเนื่องเป็นขบวนการเดียวกัน เป็นเทคโนโลยีการผลิตที่ชาวบ้านรับได้และสามารถนำไปปฏิบัติอย่างได้ผลแท้จริง
หลักในการพัฒนาของพระองค์ประการแรกคือ การพัฒนาโดยยึดปัญหาและสภาพแวดล้อมของแต่ละพื้นที่เป็นหลัก ดังนั้น การพัฒนาตามโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในลักษณะของการศึกษา ทดลอง วิจัย จึงเกิดขึ้นเป็น "ศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ" อยู่ในภูมิภาคต่างๆ ทั่วประเทศเพื่อให้ราษฎรสามารถเข้ามาเรียนรู้ ดูงาน ฝึกอบรมด้านต่างๆ ทั้งการเกษตร อุตสาหกรรมในครัวเรือน และศิลปาชีพ จากของจริงที่ประชาชนจะสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง
