รักวัยทีน - ถามตอบที่ Sanook! Guru

- ให้ความรัก ความอบอุ่น ความมั่นคงกับเด็ก         เด็กที่เติบโตขึ้นมาท่ามกลางความรัก ความอบอุ่น จะมีความรู้สึกมั่นคงทางอารมณ์ ไม่อ่อนไหว ทำให้เขามีความสัมพันธ์ที่ดีกับคนอื่น และมีแนวโน้มจะประสบความสำเร็จในการสานสัมพันธ์กับคนรัก ในทางตรงกันข้าม เด็กที่รู้สึกว่า ขาดความอบอุ่น พ่อแม่ไม่ค่อยมีเวลาให้ หรือพ่อแม่ไม่รู้จักแสดงความรักกับลูกอย่างถูกวิธี เจอหน้าก็เอาแต่บ่นว่า ดุด่า จะรู้สึกว่าตนเองโหยหาความรัก และไปแสวงหาความรักจากคนอื่น บางคนเมื่อแฟนมาพูดจาหวาน ๆ ทำดีด้วย ก็จะหลงใหลได้ปลื้ม ทุ่มเทให้กับความรักแบบขาดสติ ถ้าผิดหวังขึ้นมา ก็จะเสียใจมาก หรือถ้าบังเอิญไปเจอคนที่ไม่จริงใจ ก็อาจจะถูกล่อลวงไปในทางเสียหายได้ ผู้ใหญ่จึงควรแสดงออกให้เด็กเห็นถึงความรัก ด้วยความเอาใจใส่ การพูดการจา การแสดงความรัก อย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้เด็กรู้สึกอบอุ่น มั่นคง รู้สึกว่าตนเองเป็นที่รักและพร้อมจะมอบความรักให้กับผู้อื่น - ให้เวลากับลูก ลูกศิษย์อย่างเต็มที่         ถึงแม้ว่าในช่วงนี้ วัยรุ่นจะไม่ค่อยสนใจพ่อแม่ ครูอาจารย์ หายใจเข้าหายใจออกมีแต่แฟน และไม่ค่อยอยากให้เรายุ่งกับเรื่องของเขาเท่าไร แต่ผู้ปกครองและอาจารย์ก็ไม่ควรถอดใจ เพราะในช่วงนี้ เป็นช่วงที่วัยรุ่นอ่อนไหวเป็นพิเศษ พ่อแม่ ผู้ปกครองจึงควรจะหาเวลาว่างอยู่บ้านให้มาก ให้เขารู้สึกว่า เราอยู่ใกล้ๆ เมื่อไรที่เขาต้องการคำแนะนำ เราก็พร้อมจะอยู่ข้างเขาเสมอ โดยอาจจะหากิจกรรมที่น่าสนใจ มาทำร่วมกันในครอบครัว เพื่อให้ลูกได้พูดคุย ใกล้ชิดกับเรามากขึ้น เขาจะได้รู้สึกสบายใจ ที่จะเล่าความเป็นไปเกี่ยวกับความสัมพันธ์ของเขาให้เราฟัง และขอคำแนะนำจากเราเมื่อจำเป็น - รัก ให้เกียรติ ไว้ใจ นับถือในตัวตนของเด็ก โดยไม่ใช้มาตรฐานของตัวเองตัดสิน           ข้อผิดพลาดที่พ่อแม่ หรือครูอาจารย์หลายคนมักจะทำก็คือ เมื่อลูกเล่าอะไรให้ฟัง ก็กลับด่วนสรุป รีบตัดสินเรื่องราวของลูกและคนที่ลูกคบด้วยมาตรฐานของตนเอง ทำให้เด็กเสียความรู้สึก ว่าผู้ใหญ่ไม่สนใจฟังความคิดเห็นของเขา ด่วนตัดสินการกระทำของเขาและคนที่เขารัก ทำให้เด็กหลายคนรู้สึกไม่อยากเล่าอะไรให้ผู้ใหญ่ฟังอีก เพราะรู้สึกว่าผู้ใหญ่ไม่เข้าใจเขา และหันไปหาเพื่อนหรือแฟน         ผู้ใหญ่จึงควรเปิดใจให้กว้าง ตั้งใจและใส่ใจรับฟังลูกอย่างใจเย็น รอให้เขาได้ระบาย ให้จบก่อน หลังจากนั้นจึงค่อยถามความคิดเห็นเขา ว่าเขาคิดอย่างไร รู้สึกอย่างไรกับเรื่องนั้น เคารพในความคิดเห็นและการตัดสินใจของเขา แม้ว่ามันจะแตกต่างจากความเห็นของเรา แต่อาจจะค่อยๆ ชี้ให้เด็กลองมองอีกมุม ให้เขาลองคิดให้ รอบคอบขึ้น โดยลองเล่าประสบการณ์ของเราให้เขาฟัง และปล่อยให้เขาคิดและตัดสินใจด้วยตนเอง แสดงให้เขาเห็นว่า เรารัก ให้เกียรติ ไว้ใจ และเคารพความคิดเห็นของเขา วิธีนี้จะทำให้เด็กรู้สึกว่า ตนเองเป็นผู้ใหญ่ที่มีความรับผิดชอบคนหนึ่ง ซึ่งจะทำให้เขารักและนับถือตนเอง และเลือกจะดำรงชีวิตอย่างมีคุณค่า ไม่ทำร้ายตนเอง เพราะไม่อยากทำลายความไว้ใจที่ผู้ใหญ่มีให้ - สอนให้เด็กมีวินัย รู้จักควบคุมพฤติกรรมของตนเอง         ผู้ใหญ่ควรสอนให้เด็กเรียนรู้ว่าทุกการกระทำย่อมมีผลตามมา เพื่อให้เด็กมีความยับยั้งชั่งใจ และรู้จักคิดหน้าคิดหลัง วิธีการสอนนี้ไม่ใช่การบ่นว่าจุกจิกน่ารำคาญ แต่ควรจะใช้วิธีให้เด็กเรียนรู้ผลที่จะเกิดขึ้นจากการกระทำของตนเอง โดยอาจเริ่มจากเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น ถ้าเด็กอยากจะคุยโทรศัพท์กับแฟนจนดึกดื่น ก็ต้องทำการบ้านและอ่านหนังสือให้เสร็จก่อน โดยพ่อแม่อาจจะตกลงกับลูกว่า จะปิดไฟในบ้านตอน 4 ทุ่ม ไม่ว่าลูกจะทำงานเสร็จหรือไม่ ถ้าลูกเอาแต่คุย จนงานไม่เสร็จ ลูกก็จะไม่มีงานส่งอาจารย์ ต้องโดนทำโทษที่โรงเรียน เป็นต้น วิธีนี้ จะสอนให้เด็กได้เรียนรู้ว่า เขามีสิทธิที่จะเลือกที่จะทำหรือไม่ทำอะไรก็ได้ แต่ทุกสิ่งที่เขาเลือกจะมีผลของการกระทำตามมา เป็นการฝึกให้เขามีความรับผิดชอบแบบผู้ใหญ่ และรู้จักแบ่งเวลาในการคบหากับแฟนโดยไม่ให้เสียการเรียน - รู้จักผ่อนปรน ให้อิสระตามสมควร แต่ก็กำหนดขอบเขตให้ชัดเจน         เด็กวัยรุ่นเป็นวัยที่ดื้อรั้น ยิ่งห้ามก็เหมือนยิ่งยุ พ่อแม่ อาจารย์จึงไม่สามารถจะใช้การสั่งสอน ดุด่าว่ากล่าวได้เหมือนตอนที่พวกเขายังเด็ก ผู้ใหญ่ต้องยอมรับความจริงว่า เด็กๆ โตแล้ว เริ่มมีความคิดเป็นของตนเอง เราไม่สามารถจะบังคับให้ลูกทำตามใจเราได้ทุกอย่าง สิ่งที่จะทำได้ ก็คือ เปิดใจให้กว้าง ผ่อนปรน ให้อิสระกับเด็กตามสมควร แต่ก็ต้องกำหนดขอบเขตให้ชัดเจน โดยอาจใช้วิธีการพูดคุย ต่อรอง เพื่อหาวิธีการที่ทั้งผู้ใหญ่และเด็กพอใจทั้งสองฝ่าย เช่น เราอาจจะไม่สามารถบังคับให้ลูกเลิกคบกับแฟนได้ แต่เราอาจจะใช้วิธีพบกันครึ่งทาง เช่น ลูกสามารถมีความรักได้ ถ้าอยู่ในขอบเขตที่เหมาะสม ยังไม่ควรมีความสัมพันธ์เกินเลย ลูกต้องรู้จักดูแลตัวเอง ไม่พาตัวเองไปอยู่ในสถานการณ์ที่เสี่ยง เช่น ถ้าลูกจะไปเที่ยวกับแฟนได้ ก็ต้องกลับบ้านก่อนค่ำ หรือถ้าลูกอยากจะไปเที่ยวกลางคืนกับแฟน ลูกก็ต้องพาพี่ชาย หรือญาติที่ไว้ใจได้ไปด้วย และอย่าดื่มจนเมา เป็นต้น - หมั่นพูดคุยกับเด็กถึงความเป็นไปในความสัมพันธ์ และแนะนำวิธีการดูแลตัวเองในการคบหากับเพื่อนต่างเพศให้พวกเขาเข้าใจ แทนที่จะทำท่าปั้นปึ่ง ไม่พอใจที่ลูกมีแฟนตั้งแต่ยังอยู่ในวัยเรียน พ่อแม่ควรเปิดใจให้กว้าง ทำตัวเป็นที่ปรึกษา ให้คำแนะนำ ให้ความรู้กับลูก เพื่อให้ลูกสามารถดูแลตัวเอง ดูแลความสัมพันธ์ให้อยู่ในขอบเขตที่เหมาะสมได้         พ่อแม่ ครูอาจารย์ ควรสอนเด็กๆ เกี่ยวกับจิตวิทยาระหว่างเพศ การให้เกียรติกันระหว่างชายหญิง การเรียนรู้วิธีการจัดการกับอารมณ์ตนเอง เพื่อให้เด็กสามารถรับมือกับความสัมพันธ์และแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นได้         อีกประเด็นหนึ่งที่ควรพูดถึง ก็คือ ขอบเขตของความสัมพันธ์ และผลที่จะเกิดขึ้น เราควรสอนให้เด็กหนุ่มมีความสามารถในการหยุดตนเอง ไม่ล่วงเกินผู้หญิงจนเกินเลย ทั้งที่ยังไม่สามารถรับผิดชอบใครได้ ส่วนเด็กสาวก็ต้องสอนให้รู้จักหักห้ามใจ รู้ขอบเขต ไม่นำตัวเองเข้าไปสู่สถานการณ์ล่อแหลม และสอนวิธีการเอาตัวรอด เช่น ถ้าไม่ต้องการมีความสัมพันธ์เกินเลย ควรปฏิเสธอย่างไร และพูดคุยให้พวกเขาทราบว่า หากเกิดผิดพลาดขึ้นมา พวกเขาจะต้องเผชิญกับอะไรบ้าง ไม่ว่าจะเป็น ปัญหาการตั้งครรภ์ไม่พึงประสงค์ โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ข้อมูลสนับสนุนจาก โครงการรู้ทันรัก จากเชริง และกรมสุขภาพจิต