บัวบูชา - ถามตอบที่ Sanook! Guru

        คำถามนี้เป็นอีกคำถามหนึ่งที่มีคนถามมานานแล้ว แต่   “ ซองคำถาม ” รีรออยู่ เพราะยังไม่ได้คำตอบที่ถูกใจ ล่าสุดได้อ่านหนังสือ อักขรานุกรมศิลปสมบัติไทย   โดย วิทย์ พิณคันเงินเห็นว่ามีคำตอบที่ครบถ้วน จึงคัดมาแบ่งกันอ่านดังนี้           ดอกบัวนั้นเราใช้บูชาพระกันมานานแล้ว เพราะถือว่าเป็นดอกไม้สำหรับพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะคติอันนี้คงจะสืบเนื่องมาจากศาสนาพราหมณ์อีกทางหนึ่งด้วย เพราะปรากฏว่าเทพเจ้าของพราหมณ์หลายองค์ก็เกิดจากดอกบัวและถือดอกบัวเพราะถือว่าดอกบัวคือแผ่นดิน คือเป็นสิ่งแทนพื้นพิภพนั่นเองถ้าจะสืบขึ้นไปถึงในสมัยโบราณ ก็จะพบว่าอียิปต์นิยมดอกบัวมาก ถึงกับประดิษฐ์เป็นลายหัวเสาในงานสถาปัตยกรรม แม้ภาพสลักภาพเขียนตามผนังก็มีภาพสตรีถือดอกบัว และทำท่ายื่นดอกบัวให้กัน แสดงว่าแต่ก่อนคงอุดมสมบูรณ์มาก ความบันดาลใจที่ได้รับจากดอกบัวจึงทำให้เกิดแบบอย่างทางศิลปะมาแต่นั้น ส่วนกรีก โรมัน ไม่ปรากฏว่ามีดอกบัวมากเหมือนอียิปต์ แม้ว่าศิลปะในระยะแรกจะได้รับอิทธิพลของอียิปต์ก็ตาม แต่การประดิษฐ์ดอกบัวในงานศิลปะกลับมาปรากฏในอินเดียมากที่สุด แล้วแพร่สะพัดมาทางประเทศเอเชียตะวันออกทั้งหมด หรืออาจจะประจวบเหมาะที่แผ่นดินส่วนนี้มีบัวนานาพันธุ์ก็อาจเป็นได้ ดังนั้นดอกบัวจึงเป็นสัญลักษณ์แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์อีกด้วย           คติการนำดอกบัวมาบูชาพระนั้น มีเหตุหนึ่งจากที่ดอกบัวเป็นอุทาหรณ์แห่งเนื้อนาบุญที่อุดหนุนกันทั้งชาตินี้และชาติหน้าดังคำที่ว่า quot ย่อมอาศัยเปือกตมและน้ำเป็นที่เกิด quot อีกประการหนึ่ง ดอกบัวจะสวยงามและสดชื่นเมื่อได้น้ำใสสะอาด เป็นอุทาหรณ์ว่า ความสะอาดหมดจดย่อมให้ผลงามดังดอกบัวและที่ต้องเอาบัวตูมไปบูชานั้นก็เพราะถือกันว่า เพื่อให้พระพุทธเจ้าโปรด ดังที่พระพุทธองค์ทรงปรารภว่า สัตว์โลกมีอยู่สี่เหล่า ดังดอกบัวสี่ชนิด คือ ดอกบัวบาน ดอกบัวใกล้จะบานดอกบัวในน้ำ และดอกบัวที่เพิ่งเกิด การนำดอกบัวตูมใกล้จะบานไปบูชาก็เป็นดังประกาศว่าตนเองนี้มีหมายคือโสดาบุคคลคือจะบานในวันหน้า ไม่มีใครนำดอกบัวบานแล้วไปบูชา คงเกรงว่าจะโรยเร็ว หรือถ้าจะประดิษฐ์บัวตูมโดยจัดกลีบให้แย้มเห็นเกสรก็ยังไม่นับว่าเป็นบัวบาน เพราะยังไม่ถึงอายุที่ดอกบัวจะบาน แต่คนเขาเร่งให้บานเองต่างหาก คิดไปคิดมาก็เข้าคติ   “ ดอกไม้แรกแย้ม quot   ที่แทบทุกชาติในโลกเห็นพ้องกันว่า หมายถึงความสดชื่นแจ่มใส ดังคำว่า “ Blossom quot   ถ้าเปรียบเป็นคนก็เหมือน “ แตกเนื้อสาว ” คติการทำให้ดอกบัวเป็น   “ แรกแย้ม quot   จึงน่าจะเป็นความมุ่งหมายที่ว่า “ พุทธศาสนิกชนเป็นผู้พร้อมที่จะเข้าถึงทางแห่งโสดาทั้งนั้น ” แต่การนำดอกไม้บูชาพระนี้ จัดเข้าในพวก “ อามิสบูชา quot   ซึ่งเป็นส่วนประกอบของ “ ปฏิบัติบูชา quot ดังนั้นการบูชาด้วยดอกบัวอย่างเดียวจะบรรลุโสดาไม่ได้ จะต้องปฏิบัติตนตามพระพุทธวจนะอีกด้วย           เมื่อดอกบัวมีความนิยมเช่นนี้ จึงเกิดการประดิษฐ์ดอกบัวเป็นรูปต่าง ๆ ในงานศิลปะ เป็นสิ่งเชิดชูศาสนา ซึ่งมีทั้งชนิดดอกตูมดอกบาน และก็ได้เลือกประดิษฐ์ให้เหมาะกับดอกบัวแต่ละชนิด ลวดลายบางอย่างก็อาศัยกลีบบัวเป็นหลัก จึงมีชื่ออยู่ในลายไทยหลายอย่าง เช่น บัวคว่ำ-บัวหงาย บัวแก้ว บัวกระจัง-บัวกระหนก บัวกลุ่ม บัวจงกล “ ข้อมูลสนับสนุนจากหนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม สำนักพิมพ์สารคดี ”