
หอสมุดแห่งชาติ ปัจจุบันตั้งอยู่ที่ท่าวาสุกรีถนนสามเสน หอสมุดเดิมตั้งอยู่ที่ถนนหน้าพระธาตุระหว่างกรมศิลปากรและวัดมหาธาตยุวราชรังสฤษดิ์ประวัติความเป็นมาของหอสมุดแห่งชาติมีดังนี้คือ แต่เดิมนั้นในบริเวณพระบรมมหาราชวังเคยมีหอหลวงเป็นที่เก็บรักษาหนังสือซึ่งเป็นแบบฉบับ ตำรับตำรา และจดหมายเหตุราชการบ้านเมืองในรัชกาลที่ ๕ เมื่อสร้างพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท โปรดให้รื้อหอหลวงซึ่งตั้งอยู่ในบริเวณนั้น หนังสือหลวงจึงตกไปอยู่ที่วังเจ้านาย ที่มีหน้าที่เป็นผู้ดูแลควบคุมงานฝ่ายจดหมายเหตุและบันทึกทั้งปวง ครั้นต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชประสงค์จะทรงสร้างอนุสรณ์เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมชนกนาถ จึงโปรดเกล้าฯ ให้รวบรวมหนังสือของหลวงบรรดามีตามที่ต่างๆ จัดสร้างหอสมุดนี้ขึ้น และพระราชทานตามพระนามาภิไธยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะทรงเป็นพระภิกษุว่า "หอพระสมุดวชิรญาณ สำหรับพระนคร" ซึ่งภายหลังขยายกิจการเปลี่ยนสถานที่และนามเป็น "หอสมุดแห่งชาติ" อันเป็นส่วนราชการหนึ่งในกรมศิลปากร