ประวัติความเป็นมาของเครื่องเขิน
เชื่อกันว่า คนจีนรู้จักการทำ เครื่องเขิน และใช้เครื่องเขินกันอย่างแพร่หลายก่อนชนชาติอื่น มีการขุดพบชิ้นส่วนและภาชนะเครื่องเขินในหลุมศพ ของบุคคลสำคัญที่ฝังเอาไว้เมื่อหลายพันปีมาแล้ว ในเมืองจีนวัฒนธรรมเครื่องเขินน่าจะแพร่กระจายไปสู่เกาหลี ญี่ปุ่น จีนตอนใต้ เวียดนาม และเอเชียอาคเนย์ทั้งหมด แต่ก็มีแนวคิดแยกออกไปที่เชื่อว่าวัฒนธรรมเครื่องเขิน น่าจะเกิดขึ้นก่อนในเขตมณฑลยูนนานและรัฐฉาน เพราะเป็นแหล่งวัตถุดิบที่อุดมสมบูรณ์สำหรับการผลิตเครื่องเขิน อีกทั้งยังเป็นพื้นที่ที่มีการผลิตและ การใช้เครื่องเขินอย่างจริงจัง ต่อมาค่อยแพร่หลายเข้าไปสู่เมืองจีน คนจีนรู้จักพัฒนาความรู้และการผลิต ตลอดจนการเก็บรักษาที่เก่งและดีกว่า ทำให้มีหลักฐานเกี่ยวกับเครื่องเขินค่อนข้างดีและสมบูรณ์ตราบเท่าปัจจุบันนี้
ประวัติความเป็นมาของเครื่องเขินไทย
ในพจนานุกรมไทย กล่าวว่า เครื่องเขินคือ เครื่องสานที่ลงรักฉาบชาดแต่โดยทั่วไปแล้ว เครื่องเขิน หมายถึง เครื่องใช้สอยที่ทำขึ้นโดยวิธีการเฉพาะอย่างหนึ่ง โดยมีเครื่องจักสาน หรือไม้จริงเป็นโครงแล้วใช้กรรมวิธีตกแต่ง ให้สำเร็จสวยงามด้วยยางรักและอื่นๆ เช่น สี ชาด มุก ทองคำเปลว หรือเงินเปลว เป็นต้น โดยหลักการแล้ว เครื่องเขินส่วนใหญ่มีโครงเป็นเครื่องไม้ไผ่ สาน ทาด้วยยางรักหลาย ๆ ชั้น โดยที่ชั้นแรก ๆ จะทำหน้าที่ยึดโครงสร้างให้เกิดความมั่นคง ชั้นต่อ ๆ ไปเป็นการตกแต่งผิวภาชนะให้เรียบ ชั้นสุดท้ายเป็นการตกแต่งให้สวยงาม เช่น การเขียนลวดลาย การปิดทอง หรือการขูดผิวให้เป็นร่องลึกแล้วฝังรักสีที่ต่างกันเป็นลวดลายสวยงาม ถ้าเป็นของใช้ทั่ว ๆ ไปจะมีน้ำหนักเบา และนิยมใช้รักสีดำและสีแดงตกแต่ง ถ้าเป็นของใช้ ในพิธีหรืองานตกแต่ง เชิงศิลปะจะมีการใช้ทองคำเปลวประดับมากขึ้นบางครั้งมีการปั้น กดรัก พิมพ์รักให้เป็นลวดลายเพื่อเพิ่มความงดงามให้แก่ ภาชนะในประเทศไทย ได้เริ่มนำยางรักมาใช้เคลือบตกแต่งวัตถุอย่างแพร่หลายในสมัยอยุธยาและได้สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน
ที่มาของคำว่าเครื่องเขิน
เครื่องเขินเรียกตามนามของเผ่าชนผู้ประดิษฐ์ขึ้นคือ ไทเขิน ไทเขิน คือชนพื้นเมืองหรือคนไทที่อยู่ในลุ่มแม่น้ำเขินในแคว้นเชียงตุง เป็นชนกลุ่มหนึ่งในตระกูลไทลื้อ ปัจจุบันเชียงตุงอยู่ในรัฐฉานตะวันออกของพม่าเมื่อครั้ง พญากาวิละแห่ง
