ผลผลิตข้าวไร่ไม่เพียงพอต่อการบริโภค เป็นปัญหาสำคัญของชุมชนในแถบภูเขา ส่งผลให้รายจ่ายของเกษตรกรเพิ่มขึ้นจากการซื้อข้าวเพื่อบริโภค และการย้ายถิ่นฐานเพื่อขายแรงงานนอกชุมชน ปัญหาผลผลิตข้าวไร่ต่ำเกิดจากสาเหตุสำคัญอย่างน้อย 3 ประการคือ 1) การปนกันของเมล็ดพันธุ์ข้าวต่างสายพันธุ์ที่ใช้ในการปลูก ทำให้ต้นข้าวในแปลงมีการสุก-แก่ของเมล็ดข้าวไม่เท่ากัน เมื่อเกษตรกรเก็บเกี่ยวผลผลิตจึงได้ข้าวที่มีเมล็ดลีบปนอยู่มาก 2) ขาดการบำรุงคุณภาพดิน และ 3) ขาดการจัดการเขตกรรมที่เหมาะสม
พื้นที่เกษตรกรรมของ อ.บ่อเกลือ จ.น่าน เป็นพื้นที่บริเวณเชิงเขาและภูเขาสูง การปลูกข้าวไร่ใช้วิธีแบบดั้งเดิม ปัญหาที่พบคือผลผลิตข้าวต่ำเฉลี่ยประมาณ 100 กิโลกรัมต่อไร่ ไม่เพียงพอสำหรับบริโภคในครัวเรือนตลอดทั้งปี เนื่องจากการปลูกข้าวไร่ในพื้นที่เชิงเขา ต้องอาศัยน้ำฝนที่มีความแปร ปรวนและไม่แน่นอน เกษตรกรขาดความรู้ด้านการคัดแยกเมล็ดพันธุ์ ทำให้มีการปนของสายพันธุ์ข้าว ส่งผลต่อผลผลิต ขาดการปรับปรุงบำรุงดิน การดูแลรักษา การเขตกรรมอย่างเป็นระบบ
การถ่ายทอดเทคโนโลยีการเพิ่มผลผลิตข้าวไร่โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน
ศูนย์ภูฟ้าพัฒนา โครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ร่วมกับ ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค) สนับสนุน ดร. ปัทมา ศิริธัญญา และคณะ จากสถาบันวิจัยและฝึกอบรมการเกษตรลำปาง มหาวิทยาลัยราชมงคลล้านนา ลำปาง ดำเนินการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเพิ่มผลผลิตข้าวไร่โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน โดยใช้พันธุ์ข้าวไร่ที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ อ.บ่อเกลือ และตรงตามความต้องการของเกษตรกร
การถ่ายทอดเทคโนโลยีการเพิ่มผลผลิตข้าวไร่ แบ่งเป็น 2 รูปแบบ คือการอบรมเชิงปฏิบัติการที่ศูนย์ภูฟ้าพัฒนา และการถ่ายทอดความรู้ในแปลงของเกษตรกร โดยถ่ายทอดเทคโนโลยีการคัดเลือกเมล็ดพันธุ์ การเพาะเมล็ด การวัดอัตราการงอก เทคนิคการใช้ปุ๋ยเพื่อเพิ่มจำนวนหน่อและรวงข้าว การตรวจพันธุ์ปน การป้องกันโรคและแมลง การตรวจสอบและการดูแลรักษาต้นข้าวในระยะการออกดอก การคัดพันธุ์บริสุทธิ์เพื่อใช้เป็นเมล็ดพันธุ์ในฤดูต่อไป
จากการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเพิ่มผลผลิตข้าวไร่ให้กับเกษตรกรในพื้นที่ อ. บ่อเกลือ จ.น่าน ในปีเพาะปลูก 2549 ทำให้เกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการจำนวน 37 ครอบครัว เพิ่มผลผลิตข้าวไร่จาก 100 กิโลกรัมต่อไร่ เป็น 200-250 กิโลกรัมต่อไร่ นอกจากนี้แปลงทดสอบสายพันธุ์ข้าวไร่ บริเวณศูนย์ภูฟ้าพัฒนายังเป็นแหล่งเรียนรู้ของเกษตรกร และนักเรียนใน อ.บ่อเกลือ จ.น่าน
ขอขอบคุณข้อมูลจาก ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค)
