ชาดก - ถามตอบที่ Sanook! Guru

        จำรัส   ดวงธิสาร อธิบายเรื่องนี้ไว้ว่าพระพุทธเจ้าซึ่งเป็นผู้ประกาศศาสนาพุทธ สั่งสอนมนุษย์ด้วยกลวิธีการสอนสองลักษณะ ตาม ระดับสติปัญญาและอัธยาศัยที่แตกต่างกัน ดังนี้ ๑   สอนตรง ๆ ว่าด้วยเนื้อหาสาระของหลักธรรมล้วน ๆ เรียกว่า ธรรมาธิษฐาน ใช้สอนผู้ที่ได้รับการศึกษาดี มีสติปัญญาสูง ๒ สอนทางอ้อม โดยทรงเล่าเรื่องเปรียบเทียบให้ฟัง เรียกว่า บุคลาธิษฐาน ใช้สอนชาวบ้านทั่ว ๆ ไป หรืออาจจะเรียกว่าใช้สอนโดย เล่าเป็นนิทาน นิทานที่เกี่ยวเนื่องกับองค์พระพุทธเจ้า มี ๓ ประเภท คือ ๑   ทูเรนิทาน   คือ เรื่องราวในอดีตอันไกล สมัยพระพุทธเจ้าทรงบำเพ็ญบารมีในภพหรือชาติต่าง ๆ มีทั้งชาติภพที่เป็นคนเป็นเทวดา และสัตว์ เรื่อย ๆ มาจนถึงสมัยพระพุทธเจ้าจุติลงสู่พระครรภ์พระพุทธมารดา ๒ อวิทูเรนิทาน ได้แก่ เรื่องราวของพระพุทธเจ้านับตั้งแต่ประสูติจากพระครรภ์ของพระมารดา   จนถึงวันตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ๓ สันติเกนิทาน ได้แก่ เรื่องราวของพระพุทธเจ้าในระยะเวลาตั้งแต่ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า จนถึงวันปรินิพพาน         เรื่องราวของพระพุทธเจ้าในอดีตอันไกล คือ ทูเรนิทานนั้นเรียกว่า ชาดก ส่วนเรื่องราวของพระพุทธเจ้าตั้งแต่ประสูติจนปรินิพพาน เรียกว่า พุทธประวัติ   คำว่า ชาดก โดยรูปคำหมายถึง ผู้เคยเกิดเป็นนั่นเป็นนี่ เช่น เป็นคน เป็นสัตว์ เป็นเทวดาทั้งนี้แล้วแต่อำนาจ กรรมที่ทำไว้ในแต่ละชาติ บันดาลให้เป็นไปตามกฎแห่งกรรม ว่าทำดีย่อมได้ดี ทำชั่วย่อมได้ชั่ว และสำหรับผู้ที่กำลังบำเพ็ญบารมีเพื่อ ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า เราเรียกการเกิดนั้นว่า เสวยพระชาติ คือเกิดเป็นนั่นเป็นนี่นั่นเอง         เรื่องราวของพระพุทธเจ้าในอดีตชาติสมัยยังเป็นพระโพธิสัตว์นั้นมีอยู่ทั้งหมด ๕๕๐ เรื่อง เรียกว่า นิบาตชาดก   ชาดก เรื่องใดที่มีเนื้อ ความมาก เรียกว่า มหานิบาตชาดก ซึ่งมีอยู่ ๑๐   เรื่อง เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ทศชาติ เช่น เวสสันดรชาดก เป็นต้น ชาดกอื่น ๆ นอกเหนือ จาก ๑๐ เรื่องนี้แล้วเรียกว่า นิบาตชาดกทั้งสิ้น         เรื่องของชาดกแต่ละเรื่อง มุ่งสอนจริยธรรมและคติธรรมโดยทางอ้อมแก่ผู้ฟังผู้อ่าน ไม่ได้แนะสอนโดยตรง โดยอาศัยบทบาทของตัว แสดง บอกหรือให้คิดเปรียบเทียบเอาเองระหว่างพฤติกรรมของมนุษย์กับตัวแสดงในเรื่อง “ ข้อมูลสนับสนุนจากหนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม สำนักพิมพ์สารคดี ”