... เพื่อน ๆ คงเคยมีโอกาสไปเที่ยวทะเล ตามสถานที่ต่าง ๆ กับที่บ้าน บางครั้งหากสังเกตตามทะเล เพื่อน ๆ อาจสงสัยว่า ทำไมหนอน้ำทะเล จึงมีลักษณะสีเปลี่ยนไปจากเดิม สิ่งที่เพื่อน ๆ เห็นนั้น เรียกว่า "ปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี" นั่นเองครับ เพื่อน ๆ ทราบไหมครับว่าเกิดอะไรขึ้นกับน้ำทะเลนั้น
ปรากฏการณ์ "น้ำเปลี่ยนสี" หมายถึงอะไร
ปรากฏการณ์ "น้ำเปลี่ยนสี" หมายถึง ภาวะที่แหล่งน้ำต่าง ๆ เช่น ทะเลสาบ แม่น้ำ เปลี่ยนสีไปจากเดิม สำหรับประเทศไทย เหตุการณ์ " น้ำทะเลเปลี่ยนสี" เกิด ขึ้นในบริเวณชายฝั่งทั่วไปของอ่าวไทยเป็นประจำแทบทุกฤดูกาล โดยจะเห็นทะเลเปลี่ยนเป็นสีต่าง ๆ ผิดจากสีน้ำทะเลปกติ ซึ่งปรากฏการณ์นี้บางครั้งเราจะเรียกกันว่า "ปรากฏการณ์ขี้ปลาวาฬ" ครับ ซึ่งแหล่งน้ำอาจจะเปลี่ยนสีไปเป็นสีเขียว สีน้ำตาลแดง หรือสีอื่น ๆ ก็ได้ เพื่อน ๆ อ่านแล้วนึกสนุกอยากเห็นน้ำเปลี่ยนสีได้กันหรือเปล่าเอ่ย แต่การที่น้ำเปลี่ยนสีไปนั้นไม่ได้เป็นสิ่งที่ดีหรอกนะครับ เพื่อน ๆ อยากรู้ไหมครับว่าการที่น้ำเปลี่ยนสีไปนั้นไม่ดีอย่างไร ถ้าอยากรู้...ต้องติดตามดูกันต่อไปว่าเมื่อเกิดน้ำเปลี่ยนสีแล้วอะไรจะเกิด ขึ้นตามมา...
"น้ำเปลี่ยนสี" ได้อย่างไร
ปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี เป็นสภาวะที่แหล่งน้ำต่าง ๆ เช่น ทะเลสาบ แม่น้ำ อุดมไปด้วยสารอาหาร (โดยเฉพาะ ฟอสฟอรัส และ ไนโตรเจน) ซึ่งเป็นปัจจัยที่ช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของสิ่งมีชีวิตในน้ำำ พวกสาหร่ายและพืชน้ำต่าง ๆ เมื่อสาหร่ายและพืชน้ำต่าง ๆ เหล่านี้เจริญเติบโตได้ดี ก็จะมีปริมาณมากขึ้นเรื่อย ๆ ทำให้เราเห็นน้ำเปลี่ยนเป็นสีเขียวบ้าง สีน้ำตาลแดงบ้าง หรือสีอื่น ๆ ขึ้นกับว่าสาหร่ายชนิดใด สีใด เจริญเติบโตได้ดีในเวลานั้น ๆ
เกิดอะไรขึ้นเมื่อน้ำเปลี่ยนสี
เมื่อเกิด น้ำเปลี่ยนสี ขึ้นสิ่งที่ตามมา คือ สิ่งมีชีวิตอื่น ๆ เช่น ปลา และสัตว์ทะเลต่าง ๆ จะตายเป็นจำนวนมาก และแหล่งน้ำจะเน่าเสียมีกลิ่นเหม็น เพราะเมื่อสาหร่าย และพืชน้ำเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว สาหร่ายที่หนาแน่น จะไปกั้นแสงอาทิตย์ ให้ส่องผ่านลงไปใต้น้ำได้น้อย ทำให้พืชที่อาศัยอยู่ใต้น้ำตายเพราะไม่สามารถสังเคราะห์แสง และสร้างอาหารได้ เมื่อพืชน้ำตาย ก็จะทำให้สัตว์อื่นที่กินพืชน้ำเป็นอาหาร ตายตามไปด้วยเพราะไม่มีแหล่งอาหาร และเมื่อสาหร่ายตาย และถูกย่อยสลายโดยจุลินทรีย์ ซึ่งใช้ออกซิเจนในการย่อยสลาย ก็จะทำให้ปริมาณออกซิเจนที่ละลายอยู่ในน้ำลดลง เกิดเป็นภาวะน้ำขาดออกซิเจนขึ้น ทีนี้สิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในน้ำ ก็จะตายในที่สุด เพราะไม่มีออกซิเจนในการดำรงชีพ เมื่อปรากฎการณ์น้ำเปลี่ยนสีเกิดขึ้นในทะเลจะี่มีลักษณะเป็นตะกอนแขวนลอยใน น้ำ อาจมีลักษณะเป็นหย่อม หรือแถบยาว มีแนวตามทิศทางของกระแสลมและคลื่น ปรากฏการณ์ดังกล่าวนี้ ชาวประมงเรียกว่า "ขี้ปลาวาฬ" ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อพฤติกรรมของสัตว์น้ำบางชนิดได้ อาทิ เป็นอุปสรรคกีดขวางทางอพยพ ของปลาทู ทำให้ฝูงปลาต้องเดินทางกลับลงใต้เร็วกว่าปกติ 1 เดือน นอกจากนั้นยังปรากฏว่า สัตว์น้ำตาย บางครั้งเราจะเห็นปลาบางชนิดตาย ภายหลังการเกิดปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี ก็เนื่องมาจากออกซิเจนในน้ำลดลงมากเป็นเวลานาน บางบริเวณไม่มีออกซิเจนเลย ประกอบกับปริมาณ แอมโมเนีย สููงกว่าปกติถึง 10 เท่า ปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี ถึงจะเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติ แต่หากเกิดขึ้นบ่อยครั้งขยายบริเวณ และมีความรุนแรงมากขึ้น ก็เป็นตัวชี้ให้เห็นถึงคุณภาพน้ำที่เสื่อมโทรมลงด้วย การเกิดน้ำเปลี่ยนสีในทะเล เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติจึงไม่สามารถป้องกันหรือควบคุมได้ การจัดการปัญหาน้ำเปลี่ยนสี ส่วนใหญ่เป็นเรื่องของการเตือนภัย และการบรรเทาผลกระทบเท่านั้น อย่างไรก็ตามปรากฏการณ์ธรรมชาติที่กล่าวมานี้ อาจส่งผลกระทบทางอ้อมแก่มนุษย์ได้ เช่น หากแพลงก์ตอน มีพิษในบริเวณที่เกิดสภาวะน้ำเปลี่ยนสี และหอยกินแพลงก์ตอนเหล่านั้นเข้าไป และสะสมไว้โดยไม่เป็นอันตรายต่อหอยแต่เมื่อคนบริโภคหอยดังกล่าวเข้าไป พิษจะแสดงอาการ ซึ่งพิษบางชนิดอาจจะเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ ดังนั้นเมื่อเกิดสภาวะน้ำเปลี่ยนสีขึ้น เราจึงควรหลีกเลี่ยงการบริโภคหอยจากบริเวณนั้นเสีย
ต้นเหตุของปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี
ถึงแม้ว่า ปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี จะเป็นกระบวนการตามธรรมชาติในทะเลสาบและปากแม่น้ำ ซึ่งใช้เวลาหลายพันปี แต่การกระทำของมนุษย์ก็มีส่วนช่วยเร่งอัตราการเกิดกระบวนการนี้ โดยเพิ่มธาตุอาหารและสารอินทรีย์ในแหล่งน้ำ เช่น การปล่อยน้ำทิ้งจากเกษตรกรรม อุตสาหกรรม แหล่งชุมชน โดยเฉพาะน้ำทิ้งจากการซักล้าง ซึ่งมีฟอสฟอรัส และ ไนโตรเจนเป็นปริมาณมาก ลงสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ ซึ่งธาตุอาหารเหล่านี้จะไปเร่งให้สาหร่ายเจริญเติบโตเร็วเกินไป
การปล่อยของเสียทำให้น้ำเปลี่ยนสีได้อย่างไร
ในผงซักฟอกมีตัวการสำคัญที่เรียกว่า "ฟอสเฟต" เป็นองค์ประกอบเพราะเป็นสารที่มีคุณสมบัติ ในการลดความกระด้างของน้ำ ซึ่งเจ้า "ฟอสเฟต" นี้เองที่เป็นสารอาหารของสาหร่ายและพืชชั้นต่ำอื่น ๆ เมื่อ "ฟอสเฟต" จากสารซักฟอกพวกนี้ ถูกชะล้างลงไปตามท่อลงไปสะสมในแม่น้ำลำคลอง "ฟอสเฟต" จะช่วยทำให้สาหร่ายและพืชชั้นต่ำเติบโตและเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็ว ซึ่งสาหร่ายเหล่านี้มีสีแตกต่างกันไป ทำให้เรามองเห็นสีของน้ำเปลี่ยนแปลงไป ตามสีของสาหร่ายแต่ละชนิดที่เติบโตอยู่ในแหล่งน้ำนั้น
รู้ได้อย่างไร เมื่อน้ำเปลี่ยนสี
ลักษณะของแหล่งน้ำที่เกิดปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี มีลักษณะดังนี้ คือ น้ำจะมีสีเขียว อันเนื่องมาจากการที่มีสาหร่ายเจริญเติบโตเป็นจำนวนมาก และมักมีกลิ่นเหม็นที่เกิดจากการย่อยสลายแบบไม่ใช้ออกซิเจนของแหล่งน้ำ ซึ่งสาหร่ายที่เจริญเติบโตได้ดีเมื่อมีสารอาหาร จำนวนมากนี้ ได้แก่สาหร่ายในกลุ่มสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน จัดเป็นพืชชั้นต่ำ สามารถสังเคราะห์แสง ให้ออกซิเจน เปลี่ยนสีของเซลล์ได้ และตรึงไนโตรเจนได้ สาหร่ายกลุ่มนี้ ไม่มีการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ พบได้ทั่วไปทุกแห่งในโลก ทั้งในน้ำจืด ทะเล น้ำพุร้อน และอาจอยู่รวมกับสิ่งมีชีวิตอื่นได้ ทั้งพืชและสัตว์
ผลกระทบจากการเกิดปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี
1. เกิดกลิ่นโคลนในตัวสัตว์น้ำ และน้ำมีกลิ่นและรสเกิดจากการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว ของ สาหร่าย
2. เกิดสารพิษ ที่ก่อให้เกิดความเป็นพิษต่อระบบประสาท และ เป็นพิษต่อตับ
3. ก่้อให้เกิดความรำคาญ เช่น อาการคันตามผิวหนัง เป็นผื่น หรือ บวม
ปัญหานี้สามารถแก้ไขได้อย่างไร
1.ไม่ควรปล่อยน้ำเสียจากการซักล้างลงแหล่งน้ำสาธารณะ
2.สาร ฟอสเฟตในผงซักฟอกเป็นสารชนิดหนึ่งที่เป็นธาตุอาหารของพืช ดังนั้นเราจึงควรนำน้ำที่ได้จากการซักผ้าไปรดต้นไม้ เพื่อที่ต้นไม้จะได้รับสารฟอสเฟต ในผงซักฟอกเป็นธาตุอาหารต่อไป
3.เปลี่ยนสูตรผงซักฟอกเป็นชนิดไร้สารประกอบฟอสเฟต เพื่อลดสารประกอบฟอสฟอรัสในน้ำเสียชุมชน
ขอบคุณข้อมูลจาก : chemtrack.org
