ชื่อท้องถิ่น ขี้เหล็กบ้าน (ลำปาง-สุราษฎร์) ขี้เหล็กเผือก (เชียงใหม่) ขี้เหล็กใหญ่ (ภาคกลาง) ยะหา (ปัตตานี) ผักจี้ลี้ (ฉาน-แม่ฮ่องสอน) ขี้เหล็กแก่น (ราชบุรี) ขี้เหล็กหลวง (ภาคเหนือ) ขี้เหล็กจิหรี่ (ภาคใต้) ขี้เหล็กโคก ขี้เหล็กแพะ ขี้เหล็กป่า ขี้เหล็กสาร
ชื่อวิทยาศาสตร์
Senna siamea (Lam.) Irwin et Barneby (Cassia siamea Lam.)
วงศ์
LEGUMINOSAE (FABACEAE) CAESALPINIOIDEAE
ชื่อสามัญ
Cassod Tree, Thai Copper Pod, Siamese Cassia.
ลักษณะ
เป็นไม้ยืนต้น สูง 8 - 15 เมตร ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับใบย่อยรูปขนาน กว้างประมาณ 1.5 ซม. ยาว 4 ซม. ใบอ่อนสีน้ำตาลอมเขียว ดอกออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง กลีบดอกสีเหลือง ผลเป็นฝักแบน ยาวและหนา
การขยายพันธุ์
เมล็ด ใช้เมล็ดเพาะในถุงหรือในแปลงที่เตรียมไว้
ส่วนที่ใช้เป็นยา
ยอดอ่อน, ใบ, ดอก
สารเคมีและสารอาหารที่สำคัญ
สารโครโมน(พบในใบและดอก) สารแอนทราควิโนน(พบในแกนและใบ) แอลคาลอยด์บางชนิด เช่น ไซเอมีน (Siamine), แคสเซียมีน (Cassiamine) ใบอ่อนและดอกตูมมีวิตามินเอ ,วิตามินบี 2 และ วิตามินซี
สรรพคุณทางยาและวิธีใช้
เป็นยาระบาย นำใบขี้เหล็กทั่งอ่อนและแก่ 4-5 กำมือต้มกับน้ำพอท่วมให้เดือดประมาณครึ่งชั่วโมง ดื่มก่อนนอนหรือใช้ใบและดอกตูมปรุงเป็นอาหารก็ได้
รักษาอาการนอนไม่หลับหรือวิตกกังวล ใช้ใบแห้งหนัก 30 กรัมหรือใบสดหนัก 50 กรัม ต้มกับน้ำให้เดือดดื่มขณะร้อน ๆ ก่อนนอน หรือใช้ใบอ่อนทำเป็นยาดองเหล้าโดยใส่เหล้าขาวพอท่วมยาแช่ไว้ 7 วัน โดยคนบ่อย ๆ ทุกวันเสร็จแล้วกรองเอากากออกดื่มครั้งละ 1-2 ช้อนชาก่อนนอน
ข้อควรระวัง
ต้มนานเกินไปอาจจะให้สรรพคุณทางยาลดน้อยลง
ที่มา : https://www.tungsong.com/
