¯ อุปราคา (Eclipse)¯
เกิดจากการเคลื่อนที่ของดวงจันทร์และโลกรอบดวงอาทิตย์ อุปราคาแบ่งออกเป็น 2 ชนิดคือ จันทรุปราคา เกิดเมื่อดวงจันทร์อยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์และดวงจันทร์เคลื่อนผ่านเข้าไปในเงาของโลก คนบนโลกด้านที่หันเข้าหาดวงจันทร์จึงมองเห็นดวงจันทร์มืดสลัวไป จันทรุปราคายังมีการแบ่งย่อยๆ ตามลักษณะการเกิดได้อีกหลายแบบได้แก่ จันทรุปราคาแบบเงามัว แบบบางส่วน และ แบบเต็มดวง
อุปราคาอีกชนิดหนึ่งคือ สุริยปราคา เกิดเมื่อดวงจันทร์อยู่ตรงกับดวงอาทิตย์เงาของดวงจันทร์ทอดยาวตกลงบนพื้นโลก เฉพาะคนบนโลกท่อยู่ในเขตของเงาดวงจันทร์เท่านั้นที่เห็นดวงอาทิตย์ถูกบัง การเกิดสุริยุปราคาแต่ละครั้งจึงมีคนเห็นไม่มากนักเพราะเงาของดวงจันทร์ตกลงบนพื้นโลกครอบคลุมพื้นที่แคบๆเท่านั้น สุริยุปราคาแบ่งย่อยตามลักษณะการเกิดได้หลายแบบเช่นกันได้แก่ สุริยุปราคาแบบบางส่วน แบบเต้มดวง และแบบวงแหวน
++ สุริยปราคา ++
++ จันทรุปราคา ++
อุปราคาในปี 2551
ตลอดปี พ.ศ. 2551 มีอุปราคาเกิดขึ้น 4 ครั้ง เป็นสุริยุปราคาสองครั้งและจันทรุปราคาสองครั้ง ประเทศไทยมีโอกาสเห็นจันทรุปราคากับสุริยุปราคาอย่างละครั้งซึ่งเกิดขึ้นในเดือนสิงหาคม ต่อไปนี้เป็นข้อมูลโดยสังเขป
® สุริยุปราคาวงแหวน 7 กุมภาพันธ์ 2551 ®
สุริยุปราคาครั้งนี้เกิดในเช้าวันที่ 7 กุมภาพันธ์ ตามเวลาประเทศไทยซึ่งตรงกับวันตรุษจีน แต่ประเทศไทยไม่สามารถมองเห็นได้ ดวงจันทร์อยู่ห่างจากโลกจนมีขนาดปรากฏเล็กกว่าดวงอาทิตย์ พื้นที่ที่เห็นสุริยุปราคาวงแหวนเป็นพื้นที่แคบ ๆ ส่วนหนึ่งของทวีปแอนตาร์กติกา มหาสมุทรใต้ และตอนใต้ของมหาสมุทรแปซิฟิก บริเวณที่เห็นสุริยุปราคาบางส่วนซึ่งจะเห็นดวงอาทิตย์เว้าแหว่ง ได้แก่ ตะวันออกเฉียงใต้ของออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก เช่น นิวแคลิโดเนียของฝรั่งเศส ประเทศวานูอาตูและฟิจิ เป็นต้น
à จันทรุปราคาเต็มดวง 21 กุมภาพันธ์ 2551à
เช้าวันที่ 21 กุมภาพันธ์ ซึ่งตรงกับวันมาฆบูชาเกิดจันทรุปราคาเต็มดวงโดยดวงจันทร์ถูกเงามืดของโลกบังระหว่างเวลา 8.43 - 12.09 น. ตามเวลาประเทศไทย เรามองไม่เห็นปรากฏการณ์ในวันนี้เพราะดวงจันทร์ตกลับขอบฟ้าไปแล้ว พื้นที่ที่เห็นจันทรุปราคาครั้งนี้ได้แก่บรรดาประเทศในทวีปที่อยู่รอบมหาสมุทรแอตแลนติก ประกอบด้วยทวีปยุโรป แอฟริกา อเมริกาเหนือ และทวีปอเมริกาใต้รวมไปถึงเขตอาร์กติก คนในยุโรปกับแอฟริกาเห็นจันทรุปราคาก่อนดวงจันทร์ตกในเช้ามืดของวันที่ 21 กุมภาพันธ์ ตามเวลาท้องถิ่น แต่ในอเมริกาเหนือและอเมริกาใต้เห็นในคืนวันที่ 20 กุมภาพันธ์ ขณะดวงจันทร์ขึ้นในเวลาหัวค่ำไปจนถึงเที่ยงคืน ดวงจันทร์เข้าไปในเงามืดหมดทั้งดวงกินระยะเวลานาน 51 นาที
® สุริยุปราคาเต็มดวง 1 สิงหาคม 2551 ®
สุริยุปราคา 1 สิงหาคม 2551 เป็นปรากฏการณ์ที่ดวงจันทร์เข้าบังดวงอาทิตย์มิดหมดดวง แนวคราสเต็มดวงซึ่งเป็นเส้นทางแคบ ๆ บนพื้นผิวโลกเริ่มต้นที่แคนาดา ลากผ่านตอนเหนือของกรีนแลนด์ มหาสมุทรอาร์กติก รัสเซีย มองโกเลีย และไปสิ้นสุดในประเทศจีน
เงามืดของดวงจันทร์เริ่มแตะพื้นผิวโลกเมื่อเวลาประมาณ 16.21 น. ตามเวลาประเทศไทยในบริเวณอ่าวควีนมอดซึ่งอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของเกาะวิกตอเรีย ดินแดนนอร์ทเวสต์เทร์ริทอรีส์ของประเทศแคนาดา ที่นั่นเห็นสุริยุปราคาเต็มดวงขณะดวงอาทิตย์ขึ้นเป็นระยะเวลานาน 1 นาที 30 วินาที จากนั้นเงามืดเคลื่อนไปทางตะวันออกอย่างรวดเร็ว ผ่านพื้นดินทางใต้ของเกาะวิกตอเรีย เกาะปรินซ์ออฟเวลส์ เกาะซัมเมอร์เซต เกาะเดวอน ทางใต้ของเกาะเอลสเมียร์ ลงสู่มหาสมุทรอาร์กติก ผ่านตอนเหนือของกรีนแลนด์และมุ่งหน้าไปยังตอนเหนือของทวีปเอเชีย
เงามืดผ่านเกาะโนวายาซิมลียาในเวลา 17.00 น. กึ่งกลางแนวคราสเห็นสุริยุปราคาเต็มดวงนาน 2 นาที 23 วินาที และเคลื่อนลงสู่ทะเลคารา แตะชายฝั่งคาบสมุทรยามาลในประเทศรัสเซียในอีก 10 นาทีต่อมา จุดที่เห็นสุริยุปราคาเต็มดวงนานที่สุดของวันนี้ (2 นาที 27 วินาที) เกิดขึ้นในเวลา 17.21 น. ใกล้เมืองนาดีมของรัสเซีย จากนั้นเส้นทางเงามืดตัดเฉียงลงมาทางใต้ ออกจากรัสเซียแล้วผ่านพรมแดนทางตะวันตกระหว่างมองโกเลียกับจีนตามแนวเทือกเขาอัลไต คราสเต็มดวงสิ้นสุดในประเทศจีนเมื่อเวลา 18.21 น. ที่นั่นเห็นสุริยุปราคาเต็มดวงขณะดวงอาทิตย์ตกเป็นระยะเวลานาน 1 นาที 28 วินาที บริเวณที่เห็นสุริยุปราคาบางส่วนครอบคลุมตอนเหนือของยุโรปและแคนาดา เกือบทั้งหมดของทวีปเอเชีย ยกเว้นญี่ปุ่นและประเทศอาเซียนที่อยู่ในทะเลจีนใต้
ประเทศไทยอยู่ในพื้นที่ที่สามารถเห็นสุริยุปราคาครั้งนี้ได้โดยต้องใช้แผ่นกรองแสงหรือการสังเกตการณ์ทางอ้อม เช่นดูภาพสะท้อนบนผนังผ่านกระจก ดวงจันทร์เข้าบังบางส่วนของดวงอาทิตย์ในช่วงที่ดวงอาทิตย์อยู่ต่ำใกล้ขอบฟ้าจนกระทั่งตกลับขอบฟ้า (ขณะหายไปที่ขอบฟ้าก็ยังเห็นดวงอาทิตย์แหว่งอยู่) บริเวณที่มีโอกาสเห็นดวงอาทิตย์แหว่งมากที่สุดคือภาคเหนือและภาคอีสาน ส่วนเวลาที่เกิดปรากฏการณ์แตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ เช่น กรุงเทพฯ เริ่มเวลา 18.02 น. ดวงอาทิตย์แหว่งมากที่สุดขณะดวงอาทิตย์ตกด้วยอัตราส่วน 54%
àจันทรุปราคาบางส่วน 17 สิงหาคม 2551à
จันทรุปราคาครั้งนี้สามารถมองเห็นได้ในประเทศไทย เกิดขึ้นในช่วงหลังเที่ยงคืนของคืนวันเสาร์ที่ 16 สิงหาคม 2551 เข้าสู่เช้ามืดวันอาทิตย์ที่ 17 สิงหาคม พื้นที่บนโลกที่เห็นจันทรุปราคาครั้งนี้ได้แก่ทวีปยุโรป แอฟริกา เอเชีย และตะวันตกของออสเตรเลีย ทวีปเอเชียและออสเตรเลียเห็นปรากฏการณ์ก่อนดวงจันทร์ตกในเช้ามืดของวันที่ 17 สิงหาคม ขณะที่ยุโรปและแอฟริกาเห็นในคืนวันที่ 16 สิงหาคม ขณะที่ดวงจันทร์ขึ้นในเวลาหัวค่ำถึงช่วงเที่ยงคืน
ประเทศไทยเริ่มเห็นดวงจันทร์แหว่งในเวลา 2.36 น. ขณะดวงจันทร์มีมุมเงยประมาณ 60 องศา หรือ 2 ใน 3 ของระยะทางระหว่างขอบฟ้ากับจุดเหนือศีรษะ เงามืดของโลกเข้าบังดวงจันทร์ลึกที่สุดในเวลา 4.10 น. ด้วยอัตราส่วน 81% วัดตามแนวเส้นผ่านศูนย์กลางดวงจันทร์ ขณะนั้นดวงจันทร์อยู่สูงประมาณ 30 องศาจากขอบฟ้า ดวงจันทร์เคลื่อนออกจากเงามืดจนกลับมาสว่างเต็มดวงในเวลา 5.45 น. คนในกรุงเทพฯ และจังหวัดใกล้เคียงจะเห็นดวงจันทร์มีมุมเงย 6 องศาในขณะสิ้นสุดคราสบางส่วน รวมเกิดจันทรุปราคาบางส่วนเป็นระยะเวลานาน 3 ชั่วโมง 9 นาที
ที่มา วรเชษฐ์ บุญปลอด
https://thaiastro.nectec.or.th/skyevnt/eclipses/2008eclipses.html
https://www.prc.ac.th/Astronomy/Eclipse.htm
