หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี พระโอรสองค์สุดท้อง ในพระราชวรวงศ์เธอกรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ และหม่อมเจ้าพิมลพรรณ (วรวรรณ) รัชนี ประสูติเมื่อ วันที่ 20 มกราคม พ.ศ. 2464 ทรงเป็นพระอนุชาของ หม่อมเจ้าหญิงวิภาวดี รังสิต หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงเสกสมรสกับ ท่านผู้หญิงดัชรีรัช รัชนี (วรวรรณ)มีโอรส- ธิดา คือ
หม่อมราชวงศ์ ดัจฉราพิมล ตุงคนาค
หม่อมราชวงศ์ ภวรี สุชีวะ
หม่อมราชวงศ์ ธีรเดช รัชนี
หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงจบการศึกษาจากโรงเรียนเทพศิรินทร์ และไปศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษ ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ท่านสมัครเป็นทหาร และเป็นสายลับของกองทัพอังกฤษ ระหว่างปี พ.ศ. 2485-2489 หลังสงคราม ท่านเดินทางกลับประเทศไทย และเริ่มทำงานกับบริษัท เชลล์
ในปี พ.ศ. 2512 ประเทศไทยประสบปัญหายาเสพติด เนื่องจากชาวเขาในภาคเหนือนิยมปลูกฝิ่น เพื่อยังชีพ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งโครงการหลวงขึ้นเป็นโครง การส่วนพระองค์ ทรงมีพระบรมราโชบายให้ชาวเขาร่วมมือกันกำจัดฝิ่นโดยสันติวิธี ทรงพระราชทาน พระราชดำริ ให้ชาวเขาหันมาปลูกพืช ที่มีประโยชน์ และมีรายได้ดี เช่น ท้อ พลัม สตรอเบอรี่ รวมทั้งผัก และดอกไม้เมืองหนาว โดยมีหม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี เป็นผู้รับสนอง พระบรมราชโองการ
ท่านเป็นผู้ติดตามใกล้ชิดในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมาตั้งแต่ครั้งยังดำรงพระอิสริยยศเป็น พระอนุชาในรัชกาลที่ 8 ปัจจุบันดำรงตำแหน่งประธานมูลนิธิโครงการหลวง
หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงประทับอยู่ที่วังประมวญ ถนนประมวญ มีผลงานประพันธ์โดยใช้นาม ปากกาว่า ภ. ณ ประมวญมารค
ผลงาน
1. หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี เป็นประธานคณะอนุกรรมการ โครงการนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ งานมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ ราชพฤกษ์ 2549 ซึ่งเป็นการจัดงานมหกรรมที่ยิ่งใหญ่ระดับโลกเป็นครั้งแรกของประเทศไทยและภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นศูนย์การเรียนรู้ด้านพืชสวนของประเทศ ส่งผลให้เป็นประโยชน์ต่อ ประเทศชาติหลายด้าน อาทิ ด้านการส่งออก ภาพลักษณ์ของประเทศด้านพืชสวน และด้านการท่องเที่ยว
2. หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ดำรงตำแหน่งประธาน มูลนิธิโครงการหลวง ด้วยพระมหากรุณาธิคุณใน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่มีต่อพสกนิกรชาวไทย ในการจัดตั้งโครงการหลวงในพื้นที่ต่าง ๆ เพื่อความอยู่ดีกินดี ของราษฎร โดยมีคณาจารย์ข้าราชการ จากหน่วยงานต่างๆ เป็นอาสาสมัครทำการวิจัยพืช เมืองหนาว เพื่อให้ชาวเขาปลูกทดแทนฝิ่น ฟื้นฟูป่าต้นน้ำลำธาร และมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น เป็นการวางรากฐานและเป็นแบบอย่าง การแก้ไขปัญหายาเสพติด สร้างความเจริญก้าวหน้าและความมั่นคง ของพื้นที่สูงในประเทศไทยโปรดเกล้าฯพระราชทานให้
3. หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทำงานวิจัยในโครงการตามแนวพระราชดำริ โดยเลือกบริเวณดอยอ่างขาง โครงการสถานีเกษตรหลวงอ่างขาง เป็นสถานีวิจัยแห่งแรกของโครงการฯ และได้รับพระราชทานชื่อในเวลาต่อมาว่า สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง ลักษณะเด่นของโครงการ คือ มีสวนอินทรีย์ที่ไม่ใช้ปุ๋ยวิทยาศาสตร์ โครงการหลวงเปลี่ยนสภาพเป็นมูลนิธิโครงการหลวง ทรงดำรงตำแหน่งเป็นนายกกิตติมศักดิ์ และ หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงดำรง ตำแหน่งประธานมูลนิธิโครงการหลวง
4. หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี เป็นหนึ่งในผู้ผลักดันให้โครงการหลวงได้รับรางวัลแม็กไซไซ สาขา International Understanding เมื่อวันที่ ๓๑ สิงหาคม ๒๕๓๑ เป็นอีกผลงานของมูลนิธิโครงการหลวงได้ เป็นที่รู้จักแพร่หลายในประเทศต่างๆทั่วโลก
5. หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ทรงเป็นนักเขียน ใช้นามปากกา ภ.ณ ประมวลมารค เขียนหนังสืออัตชีวิตพระประวัติเล่มแรก ชื่อ “ชีวิตสั้นๆ"
ที่มา www.pcccr.ac.th
