สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ศรี)
วัดระฆังโฆษิตาราม
สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
ภูมิลำเนาเดิม - (ไม่ปรากฏ)
วันประสูติ - (ไม่ปรากฏ)
วันสถาปนา - พ.ศ.๒๓๒๕ ในรัชกาลที่ ๑
วันสิ้นพระชนม์ - เดือน ๕ ปีขาล พ.ศ. ๒๓๓๗ ในรัชกาลที่ ๑
พระชนมายุ - (ไม่ปรากฏ)
ทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช ๑๑ ปีเศษ
การสังคายนาพระไตรปิฎก
พ.ศ. ๒๓๓๑ เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงมีพระราชประสงค์จะให้รวบรวมและสังคายนาพระไตรปิฎกที่กระจัดกระจายครั้งเสียกรุงให้ถูกต้องและครบสมบูรณ์นั้น สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ก็ได้รับสั่งให้ประชุมพระราชาคณะ ที่วัดบางหว้าใหญ่ ทรงเลือกพระราชาคณะได้ ๒๘ รูป และราชบัณฑิตยาจารย์ ๓๒ คน ทำสังคายนาที่วัดนิพพานาราม(คือ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์) โดยจารึกลงในใบลานใหญ่ เสร็จแล้วพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงให้ปิดทองทึบทั้งหน้าปกและหลังปก ทรงโปรดให้เรียกว่า “พระไตรปิฎกฉบับทอง” ซึ่งได้เป็นหลักของพระไตรปิฎกฉบับในสมัยหลังต่อๆ มา ซึ่งได้มีการชำระและพิมพ์ขึ้นอีกหลายครั้ง
สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) นับว่าเป็นสมเด็จพระสังฆราชที่มีความรอบรู้ในศาสตร์คัมภีร์เป็นอย่างสูง เป็นประธานสงฆ์ทำสังคายนาพระไตรปิฎก นับเป็นครั้งแรกในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๓๒๕ และสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. ๒๓๓๗ เดือน ๕ รวมเวลาอยู่ในตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช ๑๑ ปี เศษ
ข้อมูลจาก เว็บไซต์มูลนิธิมหามกุฏราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์
การปกครองคณะสงฆ์
การปกครองคณะสงฆ์ในสมัยเริ่มต้นของกรุงธนบุรีเป็นไปด้วยสันติสุข ด้วยเหตุที่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงอุปถัมภ์กับสนับสนุนทุกวิถีทาง แต่พอเข้าปลายยุคกรุงธนบุรี การพระศาสนาก็เริ่มเสื่อมลง เนื่องด้วยสมเด็จพระเจ้าตากสินทรงสติฟั่นเฟือน ทรงถอดสมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ออกจากตำแหน่ง บ้านเมืองเกิดความเดือดร้อนไปทุกหนแห่งจนกระทั่งสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก(ทองด้วง)ได้เข้ามาแก้ไขเหตุการณ์บ้านเมืองให้กลับสงบลง และปราบดาภิเษกขึ้นเป็นปฐมกษัตริย์แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ ทรงพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช แล้วทรงจัดการให้บ้านเมืองอยู่ในสภาพปกติและเจริญขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะในด้านพระพุทธศาสนา ในปีที่เสด็จขึ้นครองราชสมบัตินี้ สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ได้รับสถาปนาดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชอีกครั้งหนึ่ง การพระศาสนารุ่งเรืองขึ้นมาก
พระประวัติเบื้องต้น
สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ทรงดำรงตำแหน่ง สมเด็จพระสังฆราชพระองค์แรกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ท่านก็เคยทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชมาแล้วครั้งหนึ่ง ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชแต่ในขณะนั้นเกิดความวุ่นวายกันไปทั่วทั้งราชอาณาจักรและพระพุทธจักร ท่านจึงต้องพ้นจากตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชไประยะหนึ่ง
สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) แต่เดิมคงจะเรียกว่าพระอาจารย์ศรี ทรงผนวชเป็นพระภิกษุอยู่ที่วัดพนัญเชิง อำเภอกรุงเก่า จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าในแผ่นดินพระเจ้าเอกทัศน์ วัดวาอารามถูกเผาวอดวาย พระภิกษุสามเณรต่างก็พากันหลบภัยไปอยู่ตามวัดต่างๆ ในต่างจังหวัด พระอาจารย์ศรีก็ได้หลบภัยไปจำพรรษาอยู่ที่วัดแห่งหนึ่งในเมืองนครศรีธรรมราช ที่ซึ่งพระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองมาโดยตลอด
ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๓๑๒ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้ทรงยกทัพไปปราบก๊กเจ้านคร ซึ่งตั้งตัวเป็นใหญ่ที่เมืองนครศรีธรรมราช จึงได้อาราธนาพระอาจารย์ศรีขึ้นมาจำพรรษาอยู่ ณ วัดบางหว้าใหญ่ (ปัจจุบัน คือ วัดระฆังโฆสิตาราม) เนื่องด้วยทรงคุ้นเคย และรู้จักเกียรติคุณของพระอาจารย์ศรี มาตั้งแต่ครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยา ในขณะนั้น พระอาจารย์ดีทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชอยู่ก่อน แต่ต่อมาภายหลัง สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงทราบว่า พระอาจารย์ดีเคยบอกที่ซ่อนทรัพย์ ของผู้อื่นให้แก่พม่าเมื่อเวลาถูกขังอยู่ จึงโปรดให้ถอดออกจากตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช แล้วทรงสถาปนาสมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ขึ้นแทน
