ลักษณะทั่วไป
ลมพิษ เป็นโรคที่พบได้บ่อยมากในคนทุกวัย แต่จะพบมากในช่วงอายุ 20-40 ปี พบในผู้หญิง
มากกว่าผู้ชายประมาณ 3 ต่อ 2 ส่วนใหญ่จะเป็นอยู่เพียงไม่กี่วันก็หายได้เอง โดยไม่มีภาวะ
แทรกซ้อนแต่อย่างไร แต่บางคนอาจเป็น ๆ หาย ๆ เรื้อรังได้ ถ้าพบว่าเป็นลมพิษติดต่อกันนาน
เกิน 2 เดือน เรียกว่า ลมพิษชนิดเรื้อรัง ถ้าเป็นไม่เกิน 2 เดือน เรียกว่า ลมพิษชนิดเฉียบพลัน
ผู้ป่วยอาจมีประวัติเคยเป็นโรคภูมิแพ้มาก่อน หรือมีคนในครอบครัวเป็นโรคภูมิแพ้ร่วมด้วย
อาการของลมพิษ
มักเกิดขึ้นเฉียบพลัน ด้วยอาการขึ้นเป็นวงนูนแดง มีขนาดและรูปร่างต่าง ๆ กัน เช่น วงกลม วงรี
วงหยัก เนื้อภายในวงจะนูนและสีซีดกว่าขอบเล็กน้อย ทำให้เห็นเป็นขอบแดง ๆ คล้ายเอาลิปสติก
ผู้หญิงมาขีดเป็นวงไว้ ผู้ป่วยจะรู้สึกคันมาก พอเกาตรงไหน ก็จะมีผื่นแดงขึ้นตรงนั้น บางคนอาจมี
ไข้ขึ้นเล็กน้อย หรือรู้สึกร้อนผ่าว ตามผิวกาย ลมพิษอาจเกิดขึ้นที่หน้า แขนขา ลำตัว หรือส่วนอื่น ๆ
ของร่างกายก็ได้ มักขึ้นกระจายตัว ไม่เหมือนกันทั้งสองข้างของร่างกาย วงนูนแดงจะเป็นอยู่
ประมาณ 3-4 ชั่วโมง ก็จะยุบหายไปเอง แต่อาจเกิดขึ้นใหม่ในตำแหน่งเดิม หรือตำแหน่งใหม่
ได้อีกภายในวันเดียวกัน หรือวันต่อมา หรือในเดือนต่อ ๆ มาก็ได้ บางคนอาจขึ้นติดต่อกันเป็นวัน ๆ
ก็ได้ แต่ส่วนมากมักจะยุบหายได้เองภายใน 1-7 วันในรายที่เป็นลมพิษชนิดรุนแรง ที่เรียกว่า ลม
พิษยักษ์ หรือ แองจิโอเอดิมา (Angioedema) จะมีอาการบวมของเนื้อเยื่อชั้นลึกของผิวหนัง มี
ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-3 นิ้ว หรือมากกว่า กดไม่บุ๋ม มักขึ้นที่ริมฝีปาก หนังตา หู ลิ้น
หน้า มือ แขน หรือ ส่วนอื่น ๆ มักเป็นอยู่ไม่เกิน 24 ชั่วโมง ก็จะยุบหายไปเอง แต่ถ้ามีอาการบวม
ของกล่องเสียงร่วมด้วย อาจทำให้หายใจลำบาก ตัวเขียว เป็นอันตรายได้
ในรายที่เป็นเรื้อรัง มักมีลมพิษขึ้นเป็น ๆ หาย ๆ ติดต่อกันแทบทุกวันเป็นเวลานานกว่า 2 เดือน
แต่อาจเป็นอยู่เป็นปี ๆ กว่าจะหายขาดไปได้เอง
สิ่งตรวจพบ
จะตรวจพบลมพิษ ลักษณะเป็นวงนูนแดง มีขนาดและรูปร่างต่าง ๆ บางครั้งอาจพบรอยเการ่วมด้วย
การรักษาลมพิษ
ในรายที่เป็นเฉียบพลัน
1. ประคบด้วยน้ำเย็น น้ำแข็ง หรือทายาแก้ผดผื่นคัน หรือทาด้วยเหล้า หรือแอลกอฮอล์ (ถ้าไม่
แพ้สารนี้)
2. ให้ยาแก้แพ้ เช่น คลอร์เฟนิรามีน, หรือไดเฟนไฮดรามีน ,หรือ ไฮดรอกไซซีน (Hydroxyzine)
ขนาด 10 มก. มีชื่อทางการค้า เช่น อะตาแรกซ์ (Atarax) ให้กินครั้งละ 1-2 เม็ด (เด็กลดลงตาม
อายุ) ถ้ายังมีอาการซ้ำได้ทุก 6-8 ชั่วโมง ถ้าเป็นมากหรือกินยาไม่ได้ ควรใช้ยาแก้แพ้ดังกล่าว
ชนิดฉีดครั้งละ 1/2 -1 หลอด หรือฉีดอะดรีนาลิน (ย11) 0.5 มล. (เด็ก 0.2- 0.3 มล.) ในรายที่มี
อาการหายใจลำบาก เนื่องจากเป็นลมพิษยักษ์ ควรฉีดอะดรีนาลินทันที
3. พยายามหาสาเหตุ แล้วกำจัดหรือหลีกเลี่ยงเสีย เช่น ถ้าแพ้ยาหรืออาหาร ก็หยุดยาหรือเลิกกิน
อาหารชนิดนั้น ถ้าเป็นโรคพยาธิลำไส้ ก็ให้ยาถ่ายพยาธิ เป็นต้น
4.ให้ยาแล้วไม่ดีขี้นใน 1 สัปดาห์ หรือเป็น ๆ หาย ๆ (กินยาแก้แพ้แล้วดีขึ้น พอหยุดยาก็กลับกำเริบ
ใหม่) นานเกิน 2 เดือน หรือสงสัยมีโรคอื่นร่วมด้วย ควรส่งตรวจที่โรงพยาบาล
การตรวจหาสาเหตุ นอกจากการซักถามประวัติและการตรวจร่างกาย อย่างละเอียดแล้ว อาจต้อง
ตรวจเลือด ตรวจปัสสาวะ เอกซเรย์ หรือทำการทดสอบผิวหนัง (skin test ) หรือตรวจพิเศษอื่น ๆ
ตามแต่สาเหตุที่สงสัยการรักษา ควรให้การรักษาดังนี้
4.1 ในรายที่เป็นเฉียบพลันโดยไม่มีโรคอื่นร่วมด้วย ถ้าใช้ยาแก้แพ้ไม่ได้ผล อาจให้เพร็ดนิโซโลน
วันละครั้ง หลังอาหารเช้า เป็นเวลา 10 วัน โดยวันแรกให้ขนาด 40-60 มก. (เด็ก เริ่มด้วยขนาด
1 มก. ต่อกิโลกรัมต่อวัน) แล้วค่อย ๆ ลดลงจนวันสุดท้าย เหลือขนาด 5-10 มก.
4.2 ในรายที่เป็นเรื้อรัง ถ้าตรวจพบสาเหตุ ก็ให้การแก้ไขตามสาเหตุ และให้ยาแก้แพ้ ไฮดรอก
ไซซีน (Hydroxyzine) ขนาด 10-20 มก. วันละ 1-3 ครั้ง ซึ่งจะใช้ได้ผลดีในรายที่แพ้เหงื่อ แพ้
แดด หรือแพ้รอยขีดข่วน ในรายที่แพ้ความเย็น หรือน้ำ อาจให้ยาแก้แพ้ที่มีชื่อว่า ไซโพรเฮปตาดีน
(Cyproheptadine) มีชื่อทางการค้า เช่น เพอริแอกทิน (Periactin) 1 เม็ดวันละ 3 ครั้ง ถ้าเป็น
อยู่ประจำ ควรให้กินก่อนจะสัมผัสถูกความเย็นหรือน้ำประมาณ 1/2 - 1 ชั่วโมง เพื่อป้องกันมิให้
เกิดอาการ
เมื่อกินยาแก้แพ้แล้วอาการทุเลา อาจลดยาเหลือเพียงวันละครั้ง ในขนาดต่ำสุด (1/2-1 เม็ด)
ก่อนนอน ทุกวัน สัก 2-3 เดือน แล้วลองหยุดยา ถ้ากำเริบใหม่ ก็กินยาใหม่ บางคนอาจต้องกินยา
นานเป็นแรมปี กว่าจะหายขาด(หยุดยาได้)
4.3 ถ้าตรวจพบโรคที่เป็นร่วมด้วย เช่น เอสแอลอี โรคติดชื้อ โรคพยาธิ มะเร็ง เป็นต้น ก็ให้การ
รักษาโรคเหล่านี้ร่วมกับการรักษาอาการลมพิษ
สาเหตุของลมพิษ
เป็นโรคภูมิแพ้ชนิดหนึ่ง เมื่อร่างกายมีปฏิกิริยาต่อสิ่งที่แพ้ จะสร้างสารแพ้ที่เรียกว่า ฮิสตามีน
(histamine) ออกมาจากเซลล์ในชั้นใต้ผิวหนัง ทำให้หลอดเลือดฝอยขยายตัว มีพลาสมา (น้ำ
เลือด) ซึมออกมาในผิวหนัง ทำให้เกิดเป็นผื่นนูนแดง
ลมพิษ มักมีสาเหตุจากการแพ้อาหาร (เช่น อาหารทะเล กุ้ง ปลา ไข่ เนื้อสัตว์ ถั่ว มะเขือเทศ
ซีอิ๊ว เต้าเจี้ยว อาหารใส่สี อาหารกระป๋อง), เหล้า เบียร์, ยา (เช่น แอสไพริน เพนิซิลลิน ซัลฟา
ฯลฯ), เซรุ่ม, วัคซีน, พิษแมลงสัตว์กัดต่อย (เช่น ผึ้ง มด ยุง), ฝุ่น ละอองเกสร, ขนสัตว์, นุ่น
(ที่นอน หมอน),ไหม หรือสารเคมี (เช่น เครื่องสำอาง สเปรย์ ยาฆ่าแมลง)
บางคนที่เป็นโรคติดเชื้อ เช่น ต่อมทอนซิลอักเสบ หูอักเสบ ท้องเดิน ไซนัสอักเสบ ไตอักเสบ
โรคเชื้อรา โรคพยาธิ เป็นต้น ก็อาจมีอาการของลมพิษเกิดขึ้นได้ แต่บางคนก็อาจตรวจไม่พบ
สาเหตุชัดเจนในรายที่เป็นลมพิษเรื้อรัง (เป็นติดต่อกันนานกว่า 2 เดือน) ส่วนมากจะไม่พบ
สาเหตุที่แน่ชัดส่วนน้อยที่อาจพบว่ามีสาเหตุ ซึ่งนอกจากเกิดจากสาเหตุอย่างใดอย่างหนึ่ง
ดังกล่าวแล้ว ยังอาจมี สาเหตุจากการแพ้ ความร้อน, ความเย็น (น้ำเย็น น้ำแข็ง อากาศเย็น
ห้องปรับอากาศ), แสงแดด, เหงื่อ (เช่น หลังจากออกกำลังกาย), น้ำ, แรงดัน แรงกด หรือ
การขีดข่วนที่เกิดกับผิวหนัง, การยกน้ำหนัก, โรคติดเชื้อเรื้อรัง (เช่น ฟันผุ โรคพยาธิลำไส้
ตัวจี๊ด หูน้ำหนวก)
บางคนอาจเกิดร่วมกับโรคอื่น ๆ เช่น เอสเอลอี มะเร็ง เป็นต้น ซึ่งเป็นสาเหตุที่พบได้เป็นส่วน
น้อย นอกจากนี้ความตึงเครียด ความวิตกกังวล และอารมณ์ของผู้ป่วย ก็อาจเป็นสาเหตุของ
ลมพิษเรื้อรังได้ รวมทั้งทำให้อาการกำเริบในรายที่เกิดจากสาเหตุอื่น ๆ
ข้อแนะนำ
1. ผู้ป่วยควรสังเกตสาเหตุที่ทำให้เกิดลมพิษ อาจเป็นอาหาร ยา สิ่งแวดล้อมต่าง ๆ แล้วหาทาง
หลีกเลี่ยงเสีย จะช่วยให้หายขาดได้
2. ควรพยายามหลีกเลี่ยงภาวะเครียดทั้งทางร่างกายและจิตใจ และทำใจให้สบาย อย่าวิตกกังวล
อาจช่วยให้อาการบรรเทาได้
3. ลมพิษเรื้อรังส่วนมากจะไม่ทราบสาเหตุ และไม่มีอันตรายร้ายแรง อาจเป็นอยู่เป็นปี ๆ แล้วหาย
ไปได้เอง ผู้ป่วยควรกินยาแก้แพ้เป็นประจำ จนกว่าจะหาย ส่วนน้อยเท่านั้นที่อาจมีโรคร้ายแรงร่วม
ด้วย แต่อย่างไรก็ตาม ควรให้แพทย์ตรวจหาสาเหตุให้แน่นอนเสียก่อน
