หม่อมราโชทัย ถึงแก่อสัญกรรม

31 กรกฎาคม พ.ศ.2410 : หม่อมราโชทัย ถึงแก่อสัญกรรม

     31 กรกฎาคม พ.ศ. 2410 หม่อมราโชทัย หรือ ม.ร.ว. กระต่าย อิศรางกูล ณ อยุธยา บุคคลสำคัญของไทย ถึงแก่อสัญกรรม หม่อมราโชทัยเป็นโอรสของกรมหมื่นเทวานุรักษ์ (หม่อมเจ้าชะอุ่ม) ประสูติเมื่อวันที่ 12 มิถุนายน 2363 เมื่อเจริญวัยบิดาได้นำไปถวายตัวอยู่กับ เจ้าฟ้ามงกุฎสมมุติเทวาวงศ์ พงศาอิศวรกระษัตริย์ขัตติยราชกุมาร เมื่อเจ้าฟ้ามงกุฎทรงผนวช หม่อมราชวงค์กระต่ายก็ได้ตามเสด็จไปอยู่รับใช้โดยตลอด ครั้นเมื่อเจ้าฟ้ามงกุฎทรงสนพระราชหฤทัยภาษาอังกฤษ หม่อมราชวงค์กระต่ายก็ได้ศึกษากับมิชชันนารีจนมีความรู้ภาษาอังกฤษอย่างดี เมื่อเจ้าฟ้ามงกุฎเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติขึ้นเป็น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 หม่อมราชวงค์กระต่ายก็ได้ติดตามสมัครเข้ารับราชการสนองพระมหากรุณาธิคุณและด้วยความสามารถทางการใช้ภาษาอังกฤษ จึงได้เลื่อนยศเป็น "หม่อมราโชทัย" ในปี 2400 รัชกาลที่ 4 ได้มีพระราชดำริให้จัดส่งราชทูตเชิญพระราชสาสน์และเครื่องราชบรรณาการไปเจริญพระราชไมตรีกับอังกฤษ ในสมัยสมเด็จพระราชินีวิคตอเรีย โดยให้หม่อมราโชทัยเป็นล่าม เมื่อกลับมาแล้วก็ทรงโปรดเกล้าให้เป็นอธิบดีพิพากษาศาลต่างประเทศเป็นคนแรก ในระหว่างเดินทางไปอังกฤษหม่อมราโชทัยได้เขียนจดหมายเหตุบันทึกการเดินทางไว้ตลอด เมื่อกลับมาแล้วก็ได้แต่งเป็น "นิราศลอนดอน" นับเป็นนิราศเรื่องแรกที่กล่าวถึงบ้านเมืองในประเทศตะวันตก นิราศลอนดอนเป็นทั้งวรรณคดี และจดหมายเหตุพงศวดารชิ้นสำคัญ ภายหลังหม่อมราโชทัยขายลิขสิทธิ์ให้แก่หมอบรัดเลย์ในราคา 400 ซึ่งนับเป็นการขายกรรมสิทธิหนังสือครั้งแรกในเมืองไทย ตีพิมพ์ออกเผยแพร่ครั้งแรกเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2404 หม่อมราโชทัยถึงแก่อนิจกรรมเมื่ออายุได้ 43 ปี พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าให้จัดการรับพระราชทานเพลิง ณ เมรุวัดอรุณราชวราราม เมื่อ วันที่ 19 กันยายน 2410