โรคลำไส้แปรปรวน หรือ โรคไอบีเอส (irritable bowel syndrome; IBS) เป็น โรคที่พบได้บ่อยที่สุดโรคหนึ่ง เกี่ยวข้องกับการทำงานผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งลำไส้ โดยที่ไม่พบความผิดปกติอะไรที่โครงสร้างของอวัยวะในระบบทางเดินอาหาร และไม่มีพยาธิสภาพอื่นใด ก่อหน้านี้เคยเชื่อว่าโรคนี้เกิดจากภาวะทางจิตใจ
ในประเทศสหรัฐอเมริกา พบ ว่าผู้ใหญ่หนึ่งในห้าคนเป็นโรคนี้ ส่วนใหญ่อาการไม่รุนแรงแต่อย่างใด น้อยรายที่อาการรุนแรงมากหรือเกิดภาวะแทรกซ้อน แตกต่างจากโรคลำไส้อักเสบที่มักพบว่าเกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาได้บ่อย พบว่าผู้ป่วยโรคนี้ส่วนใหญ่เป็นผู้หญิงอายุน้อย หลายคนมีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคเช่นกัน
สาเหตุของโรค ในปัจจุบันยังไม่พบสาเหตุที่แน่นอน จัด ว่าเป็นโรคในกลุ่มการทำหน้าที่ผิดปกติชนิดหนึ่ง หมายความถึงโรคที่ไม่พบความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร ไม่ว่าจะเป็นจากการตรวจร่างกายอย่างละเอียด หรือการตรวจเพิ่มเติมเพื่อสืบค้นหาสาเหตุ ไม่พบว่ามีการอักเสบและไม่พบว่าเป็นเนื้องอกหรือมะเร็งแต่อย่างใด อาการต่างๆของโรคนี้เชื่อว่าเกิดจากความผิดปกติของการหดตัวของกล้ามเนื้อ เรียบที่ผนังลำไส้
จากหลักฐานที่มีอยู่เชื่อว่ามีหลายปัจจัยที่เป็นสาเหตุของโรคไอบีเอส ซึ่ง 3 ปัจจัยที่สำคัญได้แก่ 1. การบีบตัวหรือการเคลื่อนตัวของลำไส้ผิดปกติ โดย ปกติผนังของลำไส้จะประกอบด้วยชั้นกล้ามเนื้อเรียบที่สามารถหด-ขยายได้ ทำให้เกิดการบีบรัดตัวของลำไส้ กรณีที่การบีบรัดตัวของลำไส้รุนแรงและนานกว่าปกติจะทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น เรอ ท้องเสีย ในบางรายการบีบรัดตัวของลำไส้น้อยกว่าปกติ ทำให้เกิดอาการท้องผูก 2. ระบบประสาทที่ผนังลำไส้ไวต่อสิ่งเร้า หรือตัวกระตุ้นมากผิดปกติ ผลการศึกษาวิจัยพบว่าโรคลำไส้แปรปรวนเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของระบบประสาทที่ ควบคุมการบีบตัวของลำไส้ อาจมีผลมาจากระบบประสาทส่วนกลางได้เช่นกัน 3. ความเครียดหรือการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ ก็มีส่วนหนุนเสริมทำให้อาการของโรคกำเริบ
อาการของโรค อาการที่พบ ผู้ป่วยมักทรมานจากอาการปวดท้องซึ่งเมื่อได้ถ่ายอุจจาระจะรู้สึกหายปวดและสบายขึ้น ส่วนใหญ่มักปวดที่ท้องน้อย ลักษณะปวดเกร็ง หลายคนสังเกตพบว่าอาการปวดจะดีขึ้นหลังถ่ายอุจจาระ อาการปวดท้องแต่ละครั้งรุนแรงไม่เท่ากัน บางครั้งปวดมาก บางครั้งปวดน้อย ร่วมกับการมีการขับถ่ายที่ผิดปกติ เช่นท้องผูกหรือท้องเสีย หรืออย่างใดอย่างหนึ่งสลับกัน โดยแต่ละรายจะมีอาการหนึ่งอาการใดเด่นกว่าอีกอาการหนึ่ง
ผู้ป่วยอาจรู้สึกว่าถ่ายอุจจาระไม่ค่อยสุดหรือมีมูกปนออกมาเวลาถ่ายอุจจาระ ลักษณะอุจจาระจะเปลี่ยนไปเป็นก้อนแข็งหรือเหลวจนเป็นน้ำ ถ่ายเป็นมูกปนอุจจาระมากขึ้น หลายคนอาจมีอาการท้องอืด แน่นท้อง ผู้ป่วยจะมีอาการท้องอืด มีลมมากในท้อง เรอบ่อยๆ เวลาถ่ายอุจจาระมักมีลมออกมาด้วย ซึ่งล้วนเป็นอาการที่สำคัญของโรคไอบีเอสทั้งสิ้น อาการต่างๆ เหล่านี้มักเป็นนานเกิน 3 เดือน ในช่วง 1 ปีที่ผ่านมาส่วนใหญ่มักมีประวัติเป็นมานานหลายปี
โรคลำไส้ทำงานแปรปรวนจะเป็นโรคเรื้อรังอาจเป็นปี ๆ หรือ อาจเป็นตลอดชีวิต เป็นโรคที่ไม่ทำให้สุขภาพเสื่อมโทรม แม้จะเป็นมาหลาย ๆ ปี และไม่ทำให้เกิดอันตรายถึงแก่ชีวิต แต่เป็นโรคที่สร้างความรำคาญ ผู้ป่วยจะวิตกกังวลมากกว่าทำไมโรคไม่หายเสียทีแม้ได้รับยารักษาแล้วก็ตาม
โรคนี้ถือว่าเป็นโรคลำไส้ที่พบได้บ่อยที่สุดโรคหนึ่ง ผู้ ป่วยส่วนใหญ่มีอาการไม่มาก อาจไม่เคยไปพบแพทย์เลยด้วยซ้ำ แต่ในบางรายก็จะมีอาการที่รุนแรงขึ้นจนเป็นปัญหาได้เช่นกัน พึงระลึกไว้เสมอว่าโรคไอบีเอสไม่ใช่โรคมะเร็งและจะไม่กลายเป็นมะเร็ง แม้จะมีประวัติเป็นๆ หาย ๆ มานาน ยิ่งผู้ป่วยมีอาการมานานเป็นปี ๆ โอกาสเป็นโรคมะเร็งยิ่งน้อยมาก และโรคนี้ไม่เป็นสาเหตุของโรคลำไส้อักเสบ ซึ่งไม่ค่อยพบในคนไทย แต่พบได้บ่อยและเป็นปัญหาสำคัญของชาวตะวันตก
การวินิจฉัยโรค โรคไอบีเอส จะได้รับการวินิจฉัยก็ต่อเมื่อแพทย์ได้วินิจฉัยแยกโรคอื่น ๆ หรือหาโรคอื่นที่จะอธิบายว่าป็นสาเหตุของโรคไม่ได้โดยแพทย์ซักประวัติและ ตรวจร่างกายอย่างละเอียด ตรวจเลือด ตรวจอุจจาระ ตรวจเอกซเรย์ลำไส้ใหญ่ หรือส่องกล้อง ตรวจลำไส้ใหญ่ ซึ่งผลการตรวจร่างกายและการสืบค้นต่าง ๆอยู่เกณฑ์ปกติ
โรคลำไส้ทำงานแปรปรวน เป็นโรคของลำไส้ที่ทำงานผิดปกติไป ทั้งลำไส้เล็กและลำไส้ใหญ่ ทำให้เกิดอาการปวดท้อง ร่วมกับมีอาการท้องเสีย หรือท้องผูก โดยที่ตรวจไม่พบพยาธิสภาพที่ลำไส้ เช่น ส่องกล้องตรวจลำไส้จะไม่พบลักษณะของการอักเสบ ไม่มีแผลที่เยื่อบุลำไส้ และไม่พบก้อนเนื้องอกหรือมะเร็ง เป็นต้น
แนวทางในการรักษาโรค เนื่องจากยังไม่ทราบสาเหตุของการเกิดโรคลำไส้แปรปรวนที่แน่ชัด การ รักษาจึงมุ่งหวังบรรเทาอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นแป็นหลัก เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถดำเนินชีวิตได้ใกล้เคียงปกติมากที่สุด ในกรณีที่อาการเป็นน้อย การดูแลเรื่องอาหาร การดำเนินชีวิต และหลีกเลี่ยงภาวะเครียด ก็อาจเพียงพอที่จะบรรเทาอาการได้ แต่ถ้าอาการรุนแรงมากขึ้น แพทย์อาจพิจารณาใช้ยาหรือการกรักษาอื่นๆ เพิ่มเติม
ยาใหม่ที่ใช้รักษาเฉพาะ ได้แก่ alosetron และ tegaserod อะโลซิตรอน เป็นยาที่ออกฤทธิ์ช่วยให้กล้ามเนื้อเรียบของลำไส้ใหญ่คลายตัว และช่วยให้กากอาหารผ่านลำไส้ช้าลง ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม nerve receptor antagonist เมื่อนำมาใช้พบว่าบางรายเกิดผลข้างเคียงที่รุนแรง ปัจจุบันจึงจำกัดการใช้เฉพาะในรายผู้ป่วยหญิงที่มีอาการท้องเสียรุนแรงเป็ห ลักและไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยาชนิดอื่น ส่วนยาอีกชนิดที่ชื่อ เทกาซีรอด ใช้ในผู้ป่วยหญิงที่มีอาการท้องผูกเป็นหลัก ตัวยาออกฤทธิ์เหมือนกับซีโรโทนิน
- การใช้ยาในกลุ่ม anticholinergics อาจได้ผลดีในผู้ป่วยบางราย - ยาที่ใช้รักษาโรคซึมเศร้า ใน กรณีที่ผู้ป่วยมีอาการท้องเสียเด่น แพทย์จะเลือกใช้ยาต้านซึมเศร้าในกลุ่ม tricyclic antidepressants เช่น imipramine หรือ amitriptyline สำหรับในกรณีที่ผู้ป่วยมีอากรท้องผูกเด่น นิยมเลือกใช้ยาในกลุ่ม SSRIs เช่น fluoxetine หรือ paroxetine - ยาแก้ท้องเสีย เช่น loperamide (Imodium) ช่วยบรรเทาอาการท้องเสียที่เกิดขึ้นเสริมไฟเบอร์ เช่น psyllium (Metamucil) หรือ methylcellulose (Citrucel) เพื่อช่วยควบคุมอาการท้องผูก และควรหลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้เกิดแก๊สเยอะ - ผู้ป่วยบางรายอาจต้องได้รับการบำบัดเพื่อลดความเครียด
ที่มา : www.herbalone.net
