โรคใบหน้ากระตุกครึ่งซีก หมายถึง อาการที่กล้ามเนื้อที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของใบหน้าครึ่งซีกมีการกระตุก พบได้ในวัยผู้ใหญ่ อายุเฉลี่ย 45-50 ปี พบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย อาการเริ่มต้นมักกระตุกที่หนังตามาก่อน หลังจากนั้นก็กระจายไปครึ่งใบหน้า จนบางครั้งผู้ป่วยตาปิดไปรบกวนการมองเห็น และอาจมีมุมปาก และ กล้ามเนื้อใต้ผิวหนังที่คอ (platysma) กระตุกร่วมด้วย อาการจะเป็นมากขึ้นถ้าเครียด ทำให้รบกวนชีวิตประจำวันเป็นอย่างมากอาการอาจมากขึ้นอย่างช้าๆ มักจะไม่หายขาดและก่อความรำคาญให้แก่ผู้ป่วย แต่ไม่ได้ก่อให้เกิดความสูญเสียต่อชีวิตแต่อย่างใด
Modified from N Engl J Med 2004;351:1323-1331.
สาเหตุ
เชื่อว่าเกิดจากเส้นเลือดที่เลี้ยงก้านสมองเกิดคดเคี้ยวและไปกดเบียด เส้นประสาทสมองเส้นที่7 ทำให้เกิดการนำกระแสประสาทที่ผิดปกติขึ้นมา
การวินิจฉัย
ทำได้โดยการซักถามอาการและการตรวจร่างกาย ส่วนการตรวจเพิ่มเติมเช่น CT scan หรือ MRI scan ของสมอง จะทำในกรณีที่แพทย์ตรวจได้ความผิดปกติเพิ่มเติมกว่าใบหน้ากระตุกที่พบทั่วไป หรือสงสัยว่าอาจมีสาเหตุจากโรคเช่นเนื้องอกเล็กๆกดเบียดเส้นประสาทสมองเส้นที่7 ซึ่งพบได้น้อย
การรักษา
ในยุคก่อนการฉีดโบทูลินัมทอกซิน มีการรักษาทางยาและ การผ่าตัด ในอดีตยาที่ใช้มีหลายชนิด เช่น carbamazepine gabapentin clonazepam baclofen ได้ผลบ้างแต่ก็ไม่ดีนัก และมีผลข้างเคียง เช่นง่วง และ แพ้ยา
การผ่าตัดในสมัยก่อนเรียก microvascular decompression โดยต้องเปิดเข้าไปในกระโหลกศีรษะและทำให้เส้นเลือดที่เบียดเส้นประสาทอยู่แยกห่างจากกัน แต่ก็มักกลับมาเป็นซ้ำได้อีก และยังมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดได้ ปัจจุบันจึงไม่เป็นที่นิยม
ในปัจจุบันการฉีดโบทูลินัมทอกซินเพื่อรักษาอาการใบหน้ากระตุกครึ่งซีกเป็นที่ยอมรับว่าได้ผลดี แต่ราคาสูงมากและต้องทำการฉีดซ้ำทุก 3-6 เดือน
หลักการของการใช้โบทูลินัมทอกซินก็คือยาจะไปยับยั้งการนำกระแสประสาทที่สั่งการไปที่กล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อทำงานได้น้อยลง ทำให้การกระตุกลดลง จะเริ่มเห็นผลการรักษาสองสัปดาห์หลังจากฉีด แต่ยาจะออกฤทธิ์อยู่นาน3-6 เดือนเท่านั้น ผลข้างเคียงระยะสั้น เช่น หนังตาตก ปิดตาไม่สนิท ตาแห้ง แต่ก็จะหายไปเมื่อยาหมดฤทธิ์ ระยะยาวนั้นผู้ป่วยอาจมีภูมิต้านทานต่อโบทูลินัมทอกซินทำให้การตอบสนองต่อยาลดลง กล้ามเนื้อบริเวณที่ฉีดฝ่อหรือเกิดพังผืด
นอกจากนั้นถ้าใบหน้ากระตุกครึ่งซีกเกิดจากสาเหตุทีชัดเจน เช่นเนื้องอกก็รักษาตามสาเหตุ แต่ก็พบได้น้อย
สรุป
โรคใบหน้ากระตุกครึ่งซีก เป็นโรคที่เรื้อรัง มักไม่หายขาด และ ก่อให้เกิดความรำคาญแก่ผู้ป่วย แต่ไม่ใช่โรคที่อันตรายร้ายแรง การรักษาในปัจจุบันทำโดยการฉีดโบทูลินัมทอกซินซึ่งราคาสูงมาก ไม่หายขาด ต้องฉีดซ้ำทุก 3-6 เดือน และนานไปการตอบสนองอาจลดลง ดังนั้นแพทย์จึงจะเลือกกรณีที่เหมาะสม เช่นอาการกระตุกรบกวนผู้ป่วยมากเท่านั้นในการฉีดยา
ขอบคุณข้อมูลจาก โรงพยาบาลพญาไท
แหล่งที่มา : https://www.phyathai.com
