ท้องเสีย เป็นอาการที่พบได้บ่อยโดยเฉพาะในเด็กที่อายุต่ำกว่า 5 ปี และมีสาเหตุได้หลายประการ ส่วนใหญ่อาการจะไม่รุนแรงและมักจะหายได้เอง มีส่วนน้อยที่อาจมีอาการรุนแรง ทำให้เกิดภาวะขาดน้ำและเกลือแร่ ซึ่งเป็นอันตรายถึงตายได้ โดยเฉพาะในเด็กเล็กและคนชรา
ท้องเสียแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ ท้องเสียชนิดเฉียบพลัน และท้องเสียชนิดเรื้อรัง
คำแนะนำการปฏิบัติตัวของผู้ป่วย
1. งดรับประทานอาหารแข็ง อาหารที่ย่อยยากหรืออาหารที่มีกากมาก (เช่น ผัก ผลไม้) นม เหล้า และอาหารที่มีไขมันมาก ควรรับประทานอาหารอ่อนหรืออาหารเหลวที่ย่อยง่าย เช่น ข้าวต้ม โจ๊ก น้ำข้าว น้ำหวาน แทน
2. ในเด็กควรงดนมสัก 2-3 ชั่วโมง แล้วค่อยเริ่มให้นมผสมตามปกติ ส่วนเด็กที่กินนมแม่ให้กินนมแม่ได้ตามปกติ
3. ระวังการขาดน้ำและเกลือแร่ของร่างกาย ถ้าผู้ป่วยยังรับประทานได้ ไม่อาเจียน หรืออาเจียนเพียงเล็กน้อยให้ผสมผงน้ำตาลเกลือแร่ขององค์การเภสัชกรรมกับน้ำสุกดื่มแทนน้ำบ่อยๆ ครั้งละ ½ - 1 ถ้วย หรือใช้น้ำเกลือผสมเองก็ได้ โดยมีส่วนผสมดังนี้
น้ำสุก 1 ขวดแม่โขงกลมหรือขวดน้ำปลาใหญ่ ( ประมาณ 750 มิลลิลิตร)
น้ำตาลทราย 2 ช้อนโต๊ะ
เกลือป่น ½ ช้อนชา
4. สามารถป้องกันอาการท้องเสียได้โดย รับประทานอาหารที่สุก ไม่มีแมลงวันตอม ดื่มน้ำสะอาด ล้างมือก่อนรับประทานอาหารและหลังจากการถ่ายอุจจาระ
5. เด็กเล็กอายุต่ำกว่า 3 ขวบ เมื่อมีอาการท้องเสียและเสียน้ำมากควรพาไปพบแพทย์ ไม่ควรซื้อยามารักษาเอง
6. ผู้ป่วยควรไปพบแพทย์เมื่อพบว่า
- อาการท้องเสียเป็นอยู่นานและเป็นเรื้อรัง
- มีไข้ ร่วมกับอาการท้องเดิน
- มีเลือดปนออกมากับอุจจาระ หรือถ่ายเป็นมูกเลือด
- มีอาการอาเจียนร่วมกับอาการท้องเสีย และดื่มน้ำได้น้อยแต่ปัสสาวะมาก
- ผู้ป่วยเป็นโรคเรื้อรังบางชนิดอยู่ เช่น เบาหวาน
- อาการท้องเสียนั้นเกิดจากสาเหตุที่ผู้ป่วยกินยาตามใบสั่งยาของแพทย์ ที่มีอาการข้างเคียงทำให้ท้องเสีย
ที่มา https://www.pharm.chula.ac.th/osotsala/otcproject/diarrhea.html
สาเหตุ
ท้องเสียชนิดเฉียบพลัน เป็นอาการท้องเสียที่พบในคนส่วนใหญ่ เกิดขึ้นเร็วแต่เป็นอยู่ไม่นาน มีสาเหตุจากหลายประการ เช่น
1. การติดเชื้อ อาจเกิดจากเชื้อไวรัส, บิด, ไทฟอยด์, อหิวาต์, มาลาเรีย หรือพยาธิบางชนิด
2. สารพิษจากเชื้อโรค เกิดจากการกินพิษของเชื้อโรคที่ปะปนอยู่ในอาหาร ซึ่งมักพบว่า ในกลุ่มคนที่รับประทานอาหารด้วยกันจะมีอาการเกิดขึ้นพร้อมกันหลายคน
3. สารเคมี เช่น ตะกั่ว สารหนู ไนเตรต ยาฆ่าแมลง ฯลฯ ซึ่งมักจะทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการอาเจียน ปวดท้องรุนแรง และอาจชักร่วมด้วย
4. ยา เช่น ยาถ่าย, แอมพิซิลลิน (ampicillin), เตตราซัยคลิน (tetracycline) เป็นต้น
5. พืชพิษ เช่น เห็ดพิษ, กลอย เป็นต้น
ท้องเสียชนิดเรื้อรัง ผู้ป่วยจะถ่ายนานเกิน 7 วัน หรือเป็นๆ หายๆ บ่อย อาจเกิดจาก
1. อารมณ์เครียด
2. การติดเชื้อ เช่น เชื้อบิดอะมีบา, พยาธิแส้ม้า เป็นต้น
3. โรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน, คอพอกเป็นพิษ เป็นต้น
4. การขาดเอนไซม์แล็กเทส (lactase enzyme) ที่ใช้ย่อยน้ำตาลแล็กโทส (lactose) ซึ่งมีอยู่ในนมสด จึงทำให้เกิดอาการท้องเสียหลังดื่มนม
5. ความผิดปกติเกี่ยวกับการดูดซึมของลำไส้ ทำให้ถ่ายบ่อย อุจจาระมีลักษณะเป็นมันลอยน้ำ และมีกลิ่นเหม็นจัด และอาจมีอาการของโรคขาดสารอาหารร่วมด้วย
6. เนื้องอกหรือมะเร็งของลำไส้หรือตับอ่อน
7. ยา เช่น กินยาถ่ายหรือยาลดกรดเป็นประจำ
8. อื่นๆ เช่น หลังผ่าตัดกระเพาะอาหาร
อาการ
ผู้ป่วยจะมีการถ่ายอุจจาระเหลวกว่าปกติมากกว่า 3 ครั้งใน 1 วัน หรือถ่ายมีมูก หรือมีมูกปนเลือดเพียงครั้งเดียว หรือถ่ายเป็นน้ำจำนวนมาก 1 ครั้งใน 24 ชั่วโมง ส่วนการถ่ายบ่อยครั้งแต่ลักษณะอุจจาระปกติ หรือในทารกที่กินนมแม่ อาจถ่ายอุจจาระนิ่มเหลวบ่อยครั้งได้ เราไม่ถือว่าเป็นอาการท้องเสีย แต่ถ้าถ่ายเป็นน้ำจำนวนมากและบ่อยครั้งกว่าที่เคยเป็นก็ถือว่าผิดปกติ
อาการนำของการเกิดอาการท้องเสียคือ ลำไส้จะมีการเคลื่อนไหว หรือบีบตัวอย่างมาก ท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง ถ่ายง่าย และอ่อนเพลียเมื่อมีการถ่ายบ่อยครั้งขึ้น
