ในประเทศไทยการดื่มกาแฟยังไม่กว้างขวางมากนัก ในสังคมคนทำงาน หรือนักศึกษา อาจมีการดื่มกาแฟเพียงวันละ 1-2 ถ้วยเท่านั้น เมื่อเปรียบเทียบกับ ประเทศในเขตหนาว การดื่มกาแฟอาจสูงถึงวันละ 10-15 ถ้วย ประเทศไทย เป็นประเทศผู้ผลิตกาแฟ แต่การดื่มกาแฟ กลับมีปริมาณต่ำ เมื่อเทียบกับอเมริกา ยุโรปหรือญี่ปุ่นซึ่งไม่ใช่ประเทศผู้ผลิตกาแฟ
ประเทศไทยมีการผลิตกาแฟทั้งสิ้น 2 ชนิด ได้แก่ กาแฟโรบัสต้า (Robusta coffee) ซึ่งเพาะปลูกมากแถบจังหวัดชุมพร ระนอง สุราษฎร์ธานี กระบี่ และ นครศรีธรรมราช คิดเป็นปริมาณประมาณปีละ 80,000 ตัน และ กาแฟอาราบิก้า (Arabica coffee) เพาะปลูกมากแถบจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน และตาก คิดเป็นปริมาณปีละ 500 ตัน
กาแฟโรบัสต้าของประเทศไทย นิยมนำมาทำเป็นกาแฟผงสำเร็จรูป (Instant coffee) โดยชงละลายกับน้ำร้อน ดื่มได้ทันทีโดยไม่ต้องกรองกากออก
ส่วนกาแฟกาแฟอาราบิก้า (Arabica coffee) นิยมนำมาทำเป็นกาแฟคั่วและบด (Roasted and ground coffee) ที่ต้องมีการกรองกากออก โดยอาจใช้ถุงผ้ากรอง หรือใช้เครื่องชงที่ใช้กระดาษกรอง (Coffee maker, coffee brewer หรือ drip brewer) ขบวนการนี้แม้จะยุ่งยากมากกว่าแต่จะได้กาแฟที่มีรสชาดสดใหม่ มีกลิ่นหอมหวนกว่า กาแฟผงสำเร็จรูปมาก ปัจจุบันมีผู้ที่ชื่นชอบการดื่มกาแฟที่มีรายได้สูงใช้เครื่องชงกาแฟแบบใช้แรงดัน ในการขับน้ำร้อนผ่านผงกาแฟ หรือเรียกว่าเครื่องชงกาแฟแบบเอสเปรสโซ (Espresso maker) มาใช้มากขึ้น เครื่องชงแบบนี้ชนิดเล็กๆ ราคาประมาณ 10,000-30,000 บาทเท่านั้น ทั้งยังสามารถนำมาชงกาแฟแบบคาปูชิโนที่ต้องมีการตีนมสดให้ร้อนและฟูขึ้นเป็นครีมได้อีกด้วย
ดังเป็นที่ทราบกันทั่วไปประเทศไทยมักมีปัญหาเกี่ยวกับราคากาแฟตกต่ำตามราคาตลาดโลก โดยเฉพาะกาแฟโรบัสต้าเนื่องจากมีการส่งออกในขณะที่กาแฟอาราบิก้าผลิตเป็นปริมาณน้อยเพื่อใช้ภายในประเทศเท่านั้น ถ้าคนไทยร่วมมือกันดื่มกาแฟให้มากขึ้น ลดการนำเข้ากาแฟคุณภาพดีจากต่างประเทศ ปัญหาเกี่ยวกับผลผลิตมากเกินและราคาตกต่ำก็จะหมดไป
กาแฟกับสุขภาพและสุนทรีทางอารมณ์
กาแฟเป็นที่นิยมดื่มของคนทั่วโลกกันมายาวนาน มีประวัติเล่าขานจากดินแดนเอธิโอเปีย ราวศตวรรษที่ 12 ที่เด็กเลี้ยงแพะสังเกตเห็นว่าทุกครั้งที่ฝูงแพะกินผลไม้เล็ก ๆ สีแดงคล้ายลูกเชอรี่จะร่าเริง กระโดดโลดเต้นอย่างสนุกสนาน ครั้นเมื่อลองเอามากินดูบ้างก็รู้สึกสดชื่น พละกำลังกลับคืนมา ความเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าหายไปสิ้น ได้ลองเอาไปถวายพระ ปรากฏว่าทำให้พระสวดมนต์ได้ยาวนานขึ้น ผลไม้เล็ก ๆ นั้นคือ กาแฟ เป็นที่แพร่หลายมาจนทุกวันนี้
กาแฟมีสารกาเฟอีน เป็นแอลคาลอยด์ชนิดหนึ่ง พบในพืชกว่า 60 ชนิด สำหรับในสายพันธุ์ของกาแฟมีราว 50 ชนิด ที่นิยมปลูกเพื่อการค้ามีอยู่ 2 แบบคือ อาระบิก้า นิยมปลูกทางภาคเหนือของไทย และ โรบัสต้า มากทางภาคใต้
ลักษณะเด่น มี 4 อย่างด้วยกันคือ กลิ่น รสชาติ ความกระชุ่มกระชวย และ ความรู้สึกที่เหลือทิ้งไว้ในปาก จนมีคอกาแฟบางท่านถึงกับให้คำนิยามว่า กาแฟชั้นเลิศจริง ๆ นั้น ต้อง ดำเหมือนปิศาจ ร้อนดั่งนรก บริสุทธิ์ประดุจนางฟ้า และ หอมประหนึ่งความรัก
การดื่มกาแฟมีอะไรดี ๆ หลายอย่าง เริ่มต้นด้วยทำให้มีเรื่องต้องออกจากบ้าน ได้ไปพบปะเพื่อนฝูง ได้คุยกันทั้งเรื่องงานและไม่ใช่งาน ได้มีโอกาสพบกับคนที่รู้ใจ ได้รสชาติจากกาแฟที่หอมกรุ่นติดปลายลิ้น อ่านหนังสือไปด้วย ดูคนเดินผ่านไปมาด้วยท่าทางและลีลาที่แตกต่างกันเป็นอาหารตาอย่างเพลิดเพลิน และอีกหลาย ๆ อย่างมากมาย
ด้านสุขภาพ กาแฟดำ 1 ถ้วย จะมีกาเฟ อีนราว 150 มก. จากการศึกษาตามตำราต่าง ๆ บอกว่าคนที่ดื่มราว 250-600 มก. จะไม่มีผลเสียแต่อย่างใด นอกจากคนที่แพ้ กินแล้วใจสั่น มือสั่น หัวใจเต้นเร็ว เต้นผิดจังหวะ ความดันขึ้นนอนไม่หลับ ท้องผูก ก็ควรเว้นเสีย แต่บางรายก็บอกว่ากาแฟดื่มแล้วหลับดี ช่วยลดน้ำหนักได้ ต้านอนุมูลอิสระ คล้ายผักผลไม้ แต่ก็ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่นอน
การค้นคว้าวิจัย จากวารสารต่างประเทศ มีรายงานหลายแห่ง วารสารความดันของอเมริกาปีที่แล้วบอกว่า ได้ทดลองในคนผิวดำ พบว่ากาแฟดื่มมากจะทำให้ ความดันสูงขึ้น วารสารสมาคมระบาดวิทยาของญี่ปุ่นรายงานว่า ดื่มกาแฟวันละ 1 ถ้วย จะเป็นมะเร็งตับน้อย กว่าคนไม่ดื่ม วารสารหัวใจของ อเมริกาเดือน พ.ย. ปีที่แล้ว ว่าบุหรี่ กาแฟจะทำให้ เส้นเลือดไปเลี้ยงหัวใจแข็งและตีบตันได้ และวารสารทางระบบปัสสาวะของอเมริกาเดือน ส.ค. ปีที่แล้ว ดื่มกาแฟบ่อย ๆ จะทำให้ธาตุแคลเซียม โซเดียม ในปัสสาวะสูงขึ้น มี โอกาสเสี่ยงทำให้เกิดนิ่วได้ ล้วนเป็นงานวิจัยที่ผลยังไม่ชัดเจนทั้งสิ้น
อารมณ์สุนทรี ดื่มกาแฟที่เห็นผลทันตาคือ เลือดไหลเวียนดีขึ้น กระปรี้กระเปร่า ใจคอสบาย อารมณ์ดี ดวงตาหน้าตาแจ่มใส สมองปลอดโปร่ง คิดอะไรออกได้รวดเร็ว และร่างกายคล่องตัวขึ้น คนที่รักกาแฟจะมีอะไรอีกหลาย ๆ อย่างตามมา สามารถอยู่กับกลิ่นและถ้วยกาแฟได้ทั้งวัน บางคนบอกว่าได้เวลาดื่มกาแฟในบ้าน จิ้งจก ตุ๊กแก จะมารอที่เพดานเหนือโต๊ะกาแฟอยู่ก่อนแล้วเพราะติดกลิ่นหอมกาแฟ
การพัฒนา รูปแบบของกาแฟได้พัฒนาออกไปมาก ถ้าเติมฟองนมเข้าไปเรียก มาชิอาเต้, เติมนมและฟองนมลงไปเรียก คาปูชิโน ถ้านมมากหน่อย ฟองนมอยู่ด้านบน เรียก คาเฟ่ลาเต้ ถ้าเติมผงช็อกโกแลต มอคคาไซรัปและนม เรียก คาเฟ่มอคคา ฯลฯ บนฟองนมยังโรยช็อกโกแลตเป็นรูปต่าง ๆ เช่น ใบเฟิน, หัวใจ, ดอกไม้ เป็นศิลปะบนหน้ากาแฟที่สะดุดตามาก ร้านมีที่นั่งเล่น ดื่มกาแฟพร้อมอ่านหนังสือและพูดคุยกับเพื่อนไปด้วยดูมีความสุขดี
กาแฟมีสารกาเฟอีนอยู่ ผู้ที่ดื่มแล้วไม่สบายก็ควรงด ผู้ที่ดื่มอยู่ในปริมาณพอสมควรกับตัวเองที่คอกาแฟจะรู้คงไม่มีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างใด ไปดื่มกาแฟตามร้านเหมือนไปที่ศูนย์รวมข่าวแห่งหนึ่ง นอกจากใจคอจะสบายมีอารมณ์สุนทรีแล้วยังได้อะไรอีกหลาย ๆ อย่างติดตัวกลับมาอีกด้วย
กรรมวิธีการผลิตกาแฟผงสำเร็จรูป
กาแฟที่เหมาะสมจะนำไปทำเป็นกาแฟผงสำเร็จรูป จะเป็นกาแฟโรบัสต้า ในขณะที่กาแฟอาราบิก้า นิยมนำไปคั่วและบดเพื่อชงแบบกรองกากออก กรรมวิธีในการผลิตกาแฟผงสำเร็จรูปดังแสดงในภาพโครงสร้าง สรุปได้ดังนี้ เมื่อรับสารกาแฟเข้ามาต้องนำมาทำความสะอาดเบื้องต้นก่อน จากนั้นจึงคัดขนาดด้วยตะแกรง นำไปแยกเก็บบรรจุในไซโล จากนั้นจึงนำสารกาแฟที่แยกขนาดแล้วไปคั่วจนสุก ลดความร้อนลง นำไปผ่านเครื่องแยกเศษหินอีกครั้งหนึ่ง ก่อนนำไปบด
นำกาแฟคั่วไปต้มสกัด แล้วจึงนำไปผ่านความร้อนระเหยน้ำ ให้กลายเป็นกาแฟผง นำไปผสมให้เกิดเบลนด์ต่างๆ แล้วจึงบรรจุหีบห่อ นำไปปิดฉลากและส่งขาย ส่วนของเหลวที่ทิ้งจากหม้อต้มสกัด ต้องนำไปบำบัด โดยกำจัดเศษกาแฟที่เหลือออก ส่วนของเหลว นำไปตกตะกอน ก่อนทิ้งไป
ข้อมูลจาก https://web.agri.cmu.ac.th และ หนังสือพิมพ์เดลินิวส์ ฉบับวันที่ 23 ธันวาคม พ.ศ. 2549
