05 พฤษภาคม พ.ศ.2509 : จิตร ภูมิศักดิ์ ถึงแก่อสัญกรรม
5 พฤษภาคม พ.ศ. 2509 จิตร ภูมิศักดิ์ ปัญญาชนนักปฏิวัติคนสำคัญของสยาม ถึงแก่อสัญกรรม จิตรเกิดเมื่อวันที่ 25 กันยายน 2473 ที่ อ.ประจันตาคม จ.ปราจีนบุรี ย้ายเข้ามาเรียนหนังสือที่กรุงเทพฯ และเรียนต่อที่คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เริ่มเขียนบทความทางวิชาการด้านภาษาศาสตร์มาตั้งแต่อยู่ปี 1 พอขึ้นปีที่ 3 เมื่อปี 2496 เขาได้เป็นบรรณาธิการหนังสือ มหาวิทยาลัย 23 ตุลา ซึ่งเป็นหนังสือประจำปีของจุฬาฯ ด้วยเห็นว่ามีเนื้อหาและรูปแบบซ้ำซากมานาน จิตรจึงเปลี่ยนแปลงใหม่และเขียนบทความวิจารณ์การเมือง ส่งผลให้หนังสือถูกสั่งระงับการพิมพ์ จิตรจึงถูกรุ่นพี่จับ “โยนบก” ลงจากเวทีหอประชุมใหญ่จุฬาฯ จนถูกส่งเข้าโรงพยาบาลและถูกพักการเรียน 1 ปี ระหว่างนั้นเขาจึงไปรับสอนภาษาไทยและทำงานหนังสือพิมพ์ เมื่อกลับเข้ามาเรียนหนังสืออีกครั้งเขารวมกลุ่มกับเพื่อนก่อตั้งสหพันธ์นักเรียนนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย รวมทั้งแต่เพลงปลุกใจต่าง ๆ อาทิ มาร์ชเยาวชนไทย, ธรรมศาสตร์-จุฬา ชิงชัย, มาร์ชกรรมกรไทย จิตรเรียนจบแล้วมาเป็นครูที่โรงเรียนเพชรบุรีวิทยาลงกรณ์ และสอนพิเศษที่มหาวิทยาลัยศิลปากร ที่นี่เขาเริ่มปลูกฝังแนวคิด ศิลปะเพื่อชีวิต หลังจากที่จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ ยึดอำนาจในปี 2501 จิตรถูกจับข้อหาคอมมิวนิสต์ ขังคุกลาดยาวอยู่ 6 ปี ระหว่างนี้เขาได้เขียนและแปลหนังสือไว้หลายเล่ม อาทิ โคทาน, แม่, คนขี่เสือ, พจนานุกรมภาษาละหุหรือมูเซอร์ และความเป็นมาของคำสยาม ไทย, ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ รวมทั้งเพลง แสงดาวแห่งศรัทธา และเพลงอื่น ๆ อีกหลายเพลง หลังออกจากคุกไม่นานเขาก็ตัดสินใจเดินทางเข้าป่าในช่วงปลายปี 2508 เข้าร่วมต่อสู้กับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย ในนาม สหายปรีชา ปฎิบัติการในพื้นที่เทือกเขาภูพาน อ.เมืองสกลนคร ในช่วงนั้นฝ่ายรัฐบาลเริ่มกวาดล้างโจมตีหนักหน่วงขึ้น มีกองกำลังทหารผสมตำรวจมาตั้งฐานอยู่ใกล้ ๆ จนในที่สุดจิตรก็ถูกกองกำลังชาวบ้านผสมทหารล้อมยิงเสียชีวิต ที่ทุ่งนากลางป่าละเมาะ บ้านหนองกุง ต.คำบ่อ อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร ภายหลังจาการเสียชีวิต จิตรได้รับการยกย่องในฐานะนักเขียน นักภาษาศาสตร์ และศิลปินนักรบของประชนชน จิตรได้กลายเป็นวีรบุรุษที่คนหนุ่มสาวในยุคต่อมาได้ยึดถือเป็นแรงบันดาลใจในการต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยตั้งแต่ยุค 14 ตุลา 16 มาจนทุกวันนี้
