21 ตุลาคม พ.ศ.2501 : จิตร ภูมิศักดิ์ ถูกจับกุมในข้อหามีการกระทำอันเป็นคอมมิวนิสต์
จิตร ภูมิศักดิ์ ถูกจับกุมในข้อหามีการกระทำอันเป็นคอมมิวนิสต์ และทำลายความมั่นคงของรัฐทั้งภายในและภายนอกราชอาณาจักร อันเป็นผลมาจากการยึดอำนาจและการใช้นโยบายปราบปรามหรือ ม.17 ของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เขาถูกขังรวมไว้ที่คุกลาดยาวพร้อมกับสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย เช่น เปลื้อง วรรณศรี อุดม ศรีสุวรรณ นักการเมืองสังคมนิยมอาทิ เทพ โชตินุชิต นักเขียน นักหนังสือพิมพ์อาทิ อุทธรณ์ พลกุล อิสรา อมันตกุล ระหว่างที่อยูในคุก 6 ปี จิตรได้ทุ่มเวลาในการเขียนหนังสือ ผลงานเด่น ๆ ที่เกิดขึ้นในคุก อาทิ งานแปลนวนิยายเรื่อง "แม่" ของแมกซิมกอร์กี้, "โคทาน" นวนิยาย จากอินเดียของเปรมจันท์ (แปลไม่จบ) และผลงานทางวิชาการที่ยิ่งใหญ่แห่งศตวรรษ คือ "ความเป็นมาของคำสยาม ไทย ลาวและขอม และลักษณะทางสังคม ของชื่อชนชาติ" จิตรถูกปล่อยตัวในวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ.2507 ปีต่อมาจึงตัดสินใจเดินทางสู่ชนบทภาคอีสานเพื่อเข้าร่วมต่อสู้กับพรรคคอมมิวนิสต์ แห่งประเทศไทย (พคท.) ในนาม "สหายปรีชา"
