วันนักประดิษฐ์ ตรงกับวันที่ 2 กุมภาพันธ์ของทุกปี เพื่อเป็นการเทิดพระเกียรติแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ในการที่ทรงประดิษฐ์คิดค้น "เครื่องกลเติมอากาศที่ผิวน้ำหมุนช้าแบบทุ่นลอยน้ำ" หรือ "กังหันน้ำชัยพัฒนา" และทรงได้รับทูลเกล้าฯ ถวายสิทธิบัตรการประดิษฐ์ เมื่อวันที่ 2 กุมภาพันธ์ 2536 ซึ่งนอกจากจะเป็นการเทิดพระเกียรติแล้ว ยังเป็นวันที่ระลึกถึงวันประวัติศาสตร์ของการจดทะเบียนและออกสิทธิบัตรถวายแด่พระมหากษัตริย์พระองค์แรกของโลกที่ทรงคิดค้นสิ่งที่เป็นประโยชน์ สามารถแก้ปัญหาและรักษาสิ่งแวดล้อม อันเป็นแบบฉบับให้นักประดิษฐ์ไทยได้เจริญรอยตามเบื้องพระยุคลบาท สามารถสร้างสรรค์และพัฒนา สิ่งประดิษฐ์อันเป็นประโยชน์ต่อประเทศชาติสืบไป
กังหันชัยพัฒนา
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานหลักการ และรูปแบบของ เครื่องกลเติมอากาศ ให้แก่กรมชลประทาน เมื่อวันที่ 24 ธันวาคม 2531 ซึ่งสำนักงานวิจัย และพัฒนาเครื่องจักรกลน้ำกองโรงงาน กรมชลประทานได้ประดิษฐ์ กังหันชัยพัฒนา เพื่อใช้ในโครงการ แก้ไขน้ำเสีย อันเนื่องมาจาก พระราชดำริ โดยได้รับพระราชทาน เงินทุนจากมูลนิธิชัยพัฒนา เพื่อจัดสร้างอุปกรณ์ต่างๆ และทำการศึกษาวิจัย และทดลอง ในรูปแบบต่างๆ เพื่อให้สอดคล้องและเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ตามหลักการที่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทาน กรมชลประทาน กระทรวงเกษตร และสหกรณ์ ได้ทำการประดิษฐ์ ศึกษาทดลอง และวิจัยเครื่องกลเติมอากาศ เพื่อใช้บำบัดน้ำเสีย 9 รูปแบบ คือ โมเดล RX-1 ถึง RX-9
กังหันชัยพัฒนา เป็น กังหันบำบัดน้ำเสีย“สิทธิบัตรในพระปรมาภิไธย” เพื่อพัฒนาแหล่งน้ำแก่ปวงชน ทำงานโดย การหมุนปั่น เพื่อเติมอากาศให้น้ำเสียกลายเป็นน้ำดี สามารถประยุกต์ใช้บำบัดน้ำเสีย จากการอุปโภคของประชาชน น้ำเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม รวมทั้งเพิ่มออกซิเจน ให้กับบ่อเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำทางการเกษตร
นอกจากนี้ “กังหันชัยพัฒนา” ยังได้รับรางวัลเหรียญทองจาก The Belgian Chamber of Inventor องค์กรทางด้านนวัตกรรมที่เก่าแก่ของเบลเยียม ภายในงาน “Brussels Eureka 2000” ซึ่งเป็นงานแสดงสิ่งประดิษฐ์ใหม่ของโลกวิทยาศาสตร์ ณ กรุงบรัสเซลส์ ประเทศเบลเยียม
ที่มา www.chaipat.or.th
วัตถุประสงค์ของการจัดงาน
1. เพื่อเป็นการเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่ที่ทรงพระปรีชาสามารถประดิษฐ์คิดค้นสิ่งที่เป็นประโยชน์ เพื่อแก้ปัญหาและพัฒนาประเทศ
2. เพื่อระลึกถึงวันประวัติศาสตร์ของการจดทะเบียนและออกสิทธิบัตรถวายแด่พระมหากษัตริย์พระองค์แรกของโลก
3. เพื่อเป็นการส่งเสริมและเผยแพร่ผลงานของนักประดิษฐ์ไทยให้เป็นที่รู้จัก
4. เพื่อนำไปเป็นเครื่องมือในการพัฒนาเทคโนโลยีอันเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศ
5. เพื่อส่งเสริมให้เกิดความร่วมมือและประสานประโยชน์ระหว่างภาครัฐและเอกชนที่เกี่ยวข้องกับการประดิษฐ์คิดค้น
6. เพื่อสนับสนุนและให้กำลังใจแก่นักประดิษฐ์เยาวชนและประชาชนทั่วไปในอันที่จะแสดงความรู้ความสามารถต่อสาธารณชน เพื่อจะได้ทำการประดิษฐ์คิดค้นสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศมากยิ่งขึ้น
7. เพื่อประกาศเกียรติคุณแก่นักประดิษฐ์ที่มีความสามารถ และนำผลงานของนักประดิษฐ์ออกเผยแพร่ใช้งานได้อย่างจริงจัง
การจัดกิจกรรมในงาน
การจัดกิจกรรมในงานวันนักประดิษฐ์ ประกอบด้วย
1. นิทรรศการและการแสดงผลงาน สิ่งประดิษฐ์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรูปแบบต่างๆ เช่น รูปภาพ โปสเตอร์ การฉายวิดีโอ และแสดงสิ่งประดิษฐ์ ซึ่งทรงได้รับการทูลเกล้าฯ ถวายสิทธิบัตรการประดิษฐ์
2. การแสดงนิทรรศการของหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชน
3. การจัดประกวดผลงานสิ่งประดิษฐ์ ประเภททั่วไปและนักเรียน
4. ให้คำแนะนำและบริการเกี่ยวกับการจดทะเบียนสิทธิบัตร
5. ให้คำแนะนำการสนับสนุนส่งเสริมการวิจัยด้านทุนอุดหนุน การวิจัยและรางวัลสภาวิจัยแห่งชาติ ได้แก่ รางวัลนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ รางวัลผลงานนักวิจัยยอดเยี่ยม และรางวัลผลงานนักประดิษฐ์คิดค้น
6. การเผยแพร่ความรู้ทางสื่อมวลชนเกี่ยวกับการประดิษฐ์คิดค้นการจัดกิจกรรมต่างๆ ด้วยความร่วมมือของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในงานวันนักประดิษฐ์ นับได้ว่าเป็นการพัฒนาเทคโนโลยีขึ้นในประเทศอย่างกว้างขวาง และเป็นกำลังใจให้เกิดการประดิษฐ์คิดค้น เพื่อประโยชน์ของประเทศชาติในอนาคต
